International Institute for Middle East and Balkan Studies (IFIMES)[1] from Ljubljana, Slovenia, regularly monitors and analyzes key global developments that shape contemporary international relations. Among the most pressing and transformative issues of the modern era is the question of digital sovereignty—a concept that increasingly defines political power, security, and state capacity in the technological age. As digital infrastructures, global standards, data governance, and advanced technologies become central pillars of national security, small states face profound structural constraints but also new opportunities for strategic action. In his analysis titled “Digital Sovereignty Diplomacy: Structural Challenges for Small States in the Technological Era/Diplomacia e Sovranitetit Dixhital: Sfidat diplomatike-strukturore për shtetet e vogla në epokën teknologjike,” Ambassador and Associate Professor Dr. Arben Cici examines how the digital ecosystem has emerged as a new geopolitical arena. Through an in-depth exploration of technological dependence, global standard-setting, cross-border data flows, vulnerabilities in supply chains, and the widening gap between innovation and governance, the author demonstrates that digital sovereignty has become a pivotal dimension of both national policy and foreign policy.
In the past decade, the concept of digital sovereignty has become one of the most debated and contested themes in contemporary foreign policy, challenging classical models of state authority. In a world where power is no longer solely territorial but increasingly infrastructural, technological, and algorithmic, states face the paradox of a digital space that belongs simultaneously to everyone and to no one. While traditional diplomacy operates through well-defined borders, the internet and global data ecosystems evolve beyond jurisdiction, making national control an increasingly elusive objective.
Within this context, digital sovereignty is not merely an issue of domestic regulation; it is a strategic dimension of foreign policy in which states attempt to safeguard their technological autonomy in a global arena dominated by transnational corporations, international standards designed by major powers, and infrastructural architectures that often lie outside their direct control.
The global digital infrastructure, from intercontinental submarine cables to 5G networks, data centers, and cloud services, is built and governed by a limited number of powerful transnational corporations. For small states, this concentrated control creates a multidimensional dependence:
Most small states, including those in the Western Balkans, lack the financial resources and technical expertise to develop sustainable domestic alternatives. Building an advanced data center or a secure national cloud infrastructure requires investment and specialized know-how that exceed the capacity of many small economies (UNCTAD, 2021). As a result, they become “strategic consumers” of global technologies, negotiating terms of access, security, and interoperability within systems whose rules they do not set.
For Albania and similar states, this poses a fundamental dilemma: how can a country preserve domestic control over its digital ecosystem when the technical backbone lies outside its jurisdiction?
International standards, protocols, data formats, security architectures, and interoperability requirements are far more than technical guidelines; they are mechanisms of structural power in the digital order. These standards determine not only how the internet operates, but also the shape of digital space and the boundaries of national sovereignty.
Small states rarely participate in the early stages of standard-setting, where the real negotiation of technological power occurs. Consequently, they must adopt standards formulated by the United States, China, the European Union, or major technology companies, otherwise they risk exclusion from the global digital economy.
Even the EU, despite its regulatory power, often faces constraints and delays because many foundational digital standards originate from U.S. Big Tech. This means that even major actors depend on private companies, while small states depend on them even more profoundly.
Thus, the “tyranny of standards” translates into operational dependency, high transition costs, and structural disadvantages for small states, which often face only two options: accept the standards or fall out of the global system.
In an interconnected digital world, data travels across borders at accelerated and decentralized rates. Yet the laws governing these flows are asymmetrical, with larger states applying extraterritorial jurisdiction that grants them access to data stored beyond their physical territory.
Legislation such as the U.S. CLOUD Act, and comparable frameworks in China and India, creates a reality in which the physical location of a server no longer defines legal control. This challenges the classical principle of territorial sovereignty. For small states, this means diminished capacity to control the data of their citizens and institutions, particularly when cloud infrastructures are foreign-owned.
The result is a tension between the national interest in security and autonomy and the economic need for interoperability, investment, and technological integration.
Albania, like many small states, stands precisely between these pressures: seeking normative sovereignty while simultaneously requiring access to global data networks.
Advanced technologies, microchips, optical equipment, sensors, high-performance servers, are produced through geographically dispersed supply chains involving hundreds of suppliers. Even major powers such as the United States and China do not control the entire production cycle.
For small states, this reality means technological autarky is impossible. Security of supply depends on geopolitical dynamics, and delays in access to advanced technologies can generate irreversible developmental gaps.
If a small state cannot access next-generation equipment, such as advanced 5G modules, it cannot develop the economic and security services of the future, effectively positioning itself on the periphery of the global digital economy.
The rapid growth of artificial intelligence, autonomous systems, simulation technologies, and advanced data analytics is surpassing the regulatory capacities of most states. Small states, with more limited administrations and technical expertise, are particularly exposed.
They face a structural dilemma:
This persistent gap between innovation and regulation is generating a new geopolitical asymmetry in which small states are more often policy-takers than policy-shapers—a condition that reduces their influence in technological diplomacy.
In the digital era, diplomacy is no longer solely political negotiation; it requires engagement in technical forums, participation in standard-setting organizations, and the building of alliances around emerging technologies. Small states such as Albania can gain disproportionate influence by specializing in selected fields (e.g., cyber security), taking leadership roles in regional initiatives, and coordinating their positions within multilateral frameworks such as NATO and the EU.
The Baltic model, Estonia, Latvia, Lithuania, demonstrates that small states can become significant actors in digital diplomacy if they invest in technical capacity and pursue clear, long-term digital transformation strategies.
Digital sovereignty is not only about technical protection; it is the capacity of a state to exercise political, legal, and economic control over the systems that sustain society. For small states, the challenge lies in developing national cyber-security strategies, public digital platforms, open-source governance models, and shared regional infrastructures for data management.
For Albania and the Western Balkans, such an approach could increase technological autonomy, reduce dependency on external networks, and create a new area of regional cooperation, potentially evolving into a “Western Balkans Digital Commons.”
While the classical notion of absolute sovereignty has become practically unattainable in an interconnected digital era, states can still construct a form of strategic sovereignty that does not aspire to isolation, but rather to building the capacity to exert effective control over critical sectors. This new form of sovereignty is shaped through technological diplomacy, targeted investment, and smart regulation, allowing even small states to project influence beyond their traditional geopolitical weight. In this sense, foreign policy becomes the primary instrument for reducing structural dependencies and preserving functional autonomy within a technologically fragmented international order.
Just as NATO’s collective security architecture underpinned the Euro-Atlantic order in the industrial age, digital power today requires new forms of cooperation, because no state, even major powers, can guarantee technological security in isolation. Technological diplomacy extends the domain of classical diplomacy: negotiations increasingly concern AI standards, cross-border data flows, cybersecurity protocols, and the governance of global platforms, not only borders, trade, or defense.
For small states, which often formulate foreign policy under conditions of limited institutional and technical capacity, thematic alliances function as a force multiplier. By joining regional blocs, such states gain negotiating power they would not possess individually. This explains why the European Union has become one of the most influential actors in technological diplomacy: despite internal diversity, its member states, some of them very small, such as Estonia, Finland, or Ireland, exercise disproportionate influence in areas like cybersecurity, digital governance, and international standard-setting.
For countries such as Albania, active participation in international forums, NATO’s Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence, the European Union Agency for Cybersecurity (ENISA), ISO/IEC standard committees, is the most effective way to contribute to rule-making processes. Thus, thematic diplomacy requires a shift from a reactive posture to a proactive one, in which the state not only adapts but also shapes the digital global environment.
In a world where technological development outpaces the budgetary capacities of most states, the smart strategy is not to build everything, but to choose the right battles. Technological autonomy does not require creating a full national ecosystem—an unrealistic objective even for many advanced economies—but identifying the critical areas where the state must retain direct control.
These include:
Small states that have followed this model—such as Estonia with its digital government ecosystem or Iceland with its advanced data-center infrastructure—have been able to balance global integration with the protection of a sovereign core capable of resisting the vulnerabilities of extreme interdependence. Such an approach strengthens state resilience without jeopardizing openness to international cooperation, making it particularly suitable for the Western Balkans.
The digital age has transformed how states exert influence. Instead of traditional tools of foreign policy, regulation has emerged as a new instrument of soft power. The European Union illustrates this transformation most clearly: through legal frameworks such as the General Data Protection Regulation (GDPR), the Digital Services Act (DSA) and the Digital Markets Act (DMA), the EU has established global standards that multinational corporations and third countries must adopt if they wish to access the European market.
These regulations create a powerful ripple effect:
This regulatory model has transformed the EU into a diplomatic actor that exerts influence through norms, not only through economic strength or military power. For small states, adopting or aligning with such frameworks is not merely a matter of harmonization: it is a strategy to keep pace with global developments, protect citizens’ rights, and enhance their international credibility.
Ultimately, digital sovereignty is not defined by networks, servers, or protocols—but by the people who know how to build, manage, and secure them. Technological sovereignty requires a new class of experts in:
Without strong human capital, regulation remains formal, strategy remains theoretical, and technological diplomacy remains symbolic. For small states, investing in scientific education, innovation laboratories, digital diplomacy training, and international exchange programs is the most sustainable means of reclaiming control. This is why many successful small economies—such as Estonia, Israel, and Singapore—place human capital at the center of both their development strategies and their foreign-policy agendas.
The analysis of digital sovereignty challenges demonstrates that twenty-first-century foreign policy is shifting away from traditional diplomacy toward a more complex architecture in which technological infrastructures, global standards, data flows, and regulatory capacities are deeply interconnected. For small states—including Albania and those of the Western Balkans—these dynamics generate not only structural vulnerabilities but also new opportunities for strategic positioning, provided they develop technical expertise, build multilateral alliances, and specialize in areas where they can project influence beyond their demographic or economic weight.
In a global system defined by intensifying technological competition among major powers, small states must move from defensive postures to a proactive diplomacy of digital sovereignty. Participation in international standard-setting bodies, regional cohesion, investments in cyber-security, and alignment with EU and NATO frameworks become essential instruments of empowerment. This suggests that the future of foreign policy will no longer be determined solely by classical geopolitical relations but increasingly by the ability of states to preserve technological autonomy and to build resilient architectures of digital governance that secure development, integration, and long-term stability in the international order.
In this sense, diplomacy in the twenty-first century is not only the art of negotiation, but also the art of knowledge, where national expertise becomes an essential resource for defending state interests and strengthening strategic autonomy.
About the author:
Ambassador Assoc. Prof. Dr. Arben Cici, currently lecturer of International Relations at Mediterranean University of Albania, former Ambassador of Albania to Denmark, Croatia, Russia, twice Advisor for the Foreign Policy of the President of the Republic, twice Director of the State Protocol at the Ministry of foreign Affairs, author of the Official Ceremonial of the Republic of Albania, analyst and excellent expert on the foreign policy.
The views expressed in this article are the author’s own and do not necessarily reflect IFIMES official position.
Ljubljana/Tirana, 2 December 2025
[1] IFIMES – International Institute for Middle East and Balkan Studies, based in Ljubljana, Slovenia, has Special Consultative status at ECOSOC/UN, New York, since 2018 and it is publisher of the international scientific journal “European Perspectives”.
Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES)[1] nga Lubjana, Slloveni, monitoron dhe analizon rregullisht zhvillimet kryesore globale që formësojnë marrëdhëniet ndërkombëtare bashkëkohore. Ndër çështjet më të ngutshme dhe transformuese të epokës moderne është çështja e sovranitetit dixhital - një koncept që përcakton gjithnjë e më shumë pushtetin politik, sigurinë dhe kapacitetin shtetëror në epokën teknologjike. Ndërsa infrastrukturat dixhitale, standardet globale, qeverisja e të dhënave dhe teknologjitë e përparuara bëhen shtylla qendrore të sigurisë kombëtare, shtetet e vogla përballen me kufizime të thella strukturore, por edhe me mundësi të reja për veprim strategjik. Në hulumtimin e tij të titulluar “Diplomacia e Sovranitetit Dixhital: Sfidat diplomatike-strukturore për shtetet e vogla në epokën teknologjike”, Ambasadori dhe Profesori i Asociuar Dr. Arben Cici analizon se si ekosistemi dixhital është shfaqur si një arenë e re gjeopolitike. Përmes një eksplorimi të thelluar të varësisë teknologjike, vendosjes së standardeve globale, vërshimit ndërkufitar të të dhënave, dobësive në zinxhirët e furnizimit dhe hendekut në zgjerim midis inovacionit dhe qeverisjes, autori demonstron se sovraniteti dixhital është bërë një dimension kyç si i politikës kombëtare ashtu edhe i politikës së jashtme.
Në dekadën e fundit, koncepti i sovranitetit dixhital është shndërruar në një nga fushat më të debatueshme të politikës së jashtme, duke sfiduar modelet klasike të autoritetit shtetëror. Në një botë ku fuqia nuk është më vetëm territoriale, por infrastrukturore, teknologjike dhe algoritmike, shtetet përballen me paradoksin e një hapësire dixhitale që i përket të gjithëve dhe askujt. Ndërkohë që diplomacia tradicionale operon mbi kufij të qartë, interneti dhe ekosistemet globale të të dhënave zhvillohen përtej juridiksioneve, duke e bërë kontrollin kombëtar një objektiv gjithnjë e më të vështirë për t’u arritur.
Në këtë kontekst, sovraniteti dixhital nuk është thjesht një çështje rregullimi të brendshëm; është një çështje strategjike e politikës së jashtme, ku shtetet përpiqen të mbrojnë autonominë e tyre teknologjike në një arenë globale të dominuar nga korporata transnacionale, standarde ndërkombëtare të vendosura nga fuqi të mëdha dhe arkitektura infrastrukturore që shpesh gjendet jashtë kontrollit të tyre.
Infrastruktura dixhitale globale, nga kabllot nënujore ndërkontinentale te rrjetet 5G, qendrat e të dhënave dhe shërbimet cloud, është ndërtuar dhe administrohet nga një numër shumë i kufizuar korporatash transnacionale. Për shtetet e vogla, kjo formë e centralizuar e kontrollit krijon një varësi shumëdimensionale:
Pjesa dërrmuese e vendeve të vogla, përfshirë ato të Ballkanit Perëndimor, nuk kanë kapacitet të mjaftueshëm për të zhvilluar alternativa vendase të qëndrueshme. Ndërtimi i një qendre të avancuar të të dhënave, apo i një infrastrukture të sigurt cloud, kërkon burime financiare dhe ekspertizë të specializuar që zakonisht i kalon mundësitë e tyre kombëtare (UNCTAD, 2021). Si rezultat, vendet ndodhen në pozitën e “konsumatorëve strategjikë” të teknologjisë globale, të cilët duhet të negociojnë kushte sigurie, aksesit dhe përdorimi brenda një sistemi ku nuk përcaktojnë rregullat, por i ndjekin ato.
Për Shqipërinë dhe vendet e tjera të vogla, kjo krijon dilema themelore për sovranitetin dixhital: si të ruash kontroll të brendshëm mbi infrastrukturën kur kontrolli teknik është jashtë jurisdiksionit kombëtar?
Standardet ndërkombëtare, protokollet, formatet e të dhënave, arkitekturat e sigurisë dhe kërkesat e ndërveprueshmërisë, janë shumë më tepër sesa kritere teknike; ato janë mekanizma të pastrukturuar të ushtrimit të fuqisë globale. Ato krijojnë rregulla që vendosin jo vetëm mënyrën se si funksionon interneti, por edhe natyra e hapësirës dixhitale dhe kufizimet e sovranitetit kombëtar.
Shtetet e vogla zakonisht nuk kanë kapacitet për të marrë pjesë në fazat e hershme të hartimit të standardeve, ku bëhet pjesa kritike e negocimit të fuqisë teknologjike. Për pasojë, ato detyrohen të adoptojnë standarde të formuluara nga SHBA-ja, Kina, BE-ja ose korporatat e mëdha teknologjike, përndryshe rrezikojnë të izolohen nga tregu global dixhital.
Madje edhe BE-ja, me gjithë fuqinë e saj rregullatore, shpesh përballet me kufizime dhe vonesa në krahasim me dizajnin origjinal të standardeve të krijuara nga lojtarët amerikanë të “Big Tech”. Kjo tregon se edhe fuqitë e mëdha varen nga aktorët privatë, ndërsa shtetet e vogla varen trefish më shumë.
Në këtë kontekst, “tirania e standardeve” përkthehet në varësi operacionale, kosto të larta të tranzicionit dhe mangësi strategjike për shtetet e vogla, të cilat shpesh kanë vetëm dy zgjedhje: të pranojnë standardet ekzistuese ose të mbeten jashtë sistemit global.
Në botën dixhitale të ndërvarur, të dhënat qarkullojnë përtej kufijve në ritme të përshpejtuara dhe në mënyrë të decentralizuar. Megjithatë, ligjet që rregullojnë këto rrjedha nuk janë gjithmonë simetrike, shtetet më të mëdha aplikojnë forma të juridiksionit ekstraterritorial që u japin akses në të dhënat që ruhen jashtë territorit të tyre fizik.
Ligje si CLOUD Act në SHBA, apo rregullime të ngjashme në Kinë dhe Indi, krijojnë një realitet të ri ku vendndodhja fizike e serverit nuk e përcakton më kufirin juridik, duke sfiduar parimin klasik të sovranitetit territorial. Shtetet e vogla humbasin kështu aftësinë për të kontrolluar të dhënat e qytetarëve dhe të institucioneve të tyre, sidomos nëse shërbimet cloud janë të huaja.
Ky fenomen krijon tension midis interesit kombëtar për kontroll dhe siguri dhe nevojës ekonomike për ndërveprueshmëri dhe investime të huaja.
Shqipëria, si shumë vende të vogla, ndodhet mes këtyre dy presioneve: dëshiron të ruajë sovranitetin normativ të shtetit, por ka nevojë të domosdoshme për integrim në zinxhirët globalë të të dhënave.
Teknologjitë e avancuara, mikroçipat, pajisjet optike, sensorët, serverët e klasit të lartë, prodhohen në mënyrë të shpërndarë në dhjetëra vende dhe varen nga qindra furnitorë. Edhe fuqitë më të mëdha ekonomike si SHBA-ja dhe Kina nuk kontrollojnë të gjithë procesin.
Për shtetet e vogla, kjo do të thotë se autarkia teknologjike është e pamundur, siguria e furnizimit varet nga dinamikat gjeopolitike, vonesat në qasje teknologjike shkaktojnë hendek zhvillimor të pakthyeshëm.
Për shembull, nëse një vend i vogël nuk arrin të sigurojë pajisje të avancuara për rrjetet 5G, ai nuk mund të zhvillojë dot as shërbimet ekonomike të gjeneratës së re, duke u pozicionuar kështu në periferi të sistemit global ekonomik.
Rritja e shpejtë e teknologjive të inteligjencës artificiale, sistemeve autonome, simulimit dhe analizës së të dhënave po tejkalon kapacitetet rregullatore të shumicës së shteteve. Shtetet e vogla, të cilat kanë administrata më të brishta dhe kapacitete më të kufizuara teknike, janë më të ekspozuara ndaj rreziqeve.
Ato përballen me dilemën klasike:
Ky hendek i përhershëm midis inovacionit dhe rregullimit po krijon një asimetrí të re gjeopolitike, ku vendet e vogla janë më shumë “ndjekëse” sesa “hartuese të politikave”, duke kufizuar rolin e tyre në diplomacinë teknologjike.
Në epokën digjitale, diplomacia nuk është më vetëm negociatë politike, por përfshin edhe aftësinë për të dialoguar në forume teknike, për të marrë pjesë në organizatat e standardizimit dhe për të ndërtuar aleanca rreth teknologjive të reja. Shtetet e vogla, si Shqipëria, mund të fitojnë ndikim disproporcional nëse specializohen në fusha të caktuara (p.sh. siguria kibernetike), marrin role udhëheqëse në iniciativat rajonale dhe koordinojnë pozicionet në kuadër të organizatave shumëpalëshe si NATO dhe BE.
Modeli baltik, Estoni, Letoni, Lituani, tregon se shtetet e vogla mund të bëhen lojtarë të rëndësishëm në diplomacinë digjitale nëse investojnë në kapacitete teknike dhe në strategji të qarta të transformimit.
Sovraniteti digjital nuk është vetëm mbrojtje teknike; është aftësia e një shteti për të ushtruar kontroll politik, juridik dhe ekonomik mbi sistemet që mbështesin shoqërinë. Për vendet e vogla, sfida është të zhvillojnë strategji kombëtare të cybersigurisë, platforma publike dixhitale, modele të hapura softuerike dhe qendra të përbashkëta rajonale për menaxhimin e të dhënave.
Për Shqipërinë dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, një strategji e tillë do të rriste autonominë teknologjike, do të reduktonte varësinë nga rrjetet globale të kontrolluara nga të tjerët dhe do të krijonte një zonë të re të bashkëpunimit rajonal të tipit “Western Balkans Digital Commons”.
Ndërkohë që koncepti klasik i sovranitetit absolut është bërë praktikisht i paarritshëm në epokën e ndërlidhur dixhitale, shtetet mund të ndërtojnë një sovranitet strategjik, i cili nuk synon izolimin, por krijimin e kapaciteteve për të ushtruar kontroll efektiv mbi sektorët kritikë. Ky sovranitet i ri formësohet përmes diplomacisë teknologjike, investimeve të synuara, dhe rregullimit inteligjent, duke i lejuar edhe shtetet e vogla të projektojnë ndikim përtej peshës së tyre tradicionale gjeopolitike. Në këtë kuptim, politika e jashtme bëhet instrumenti kryesor për të reduktuar varësitë strukturore dhe për të garantuar autonominë funksionale në një rend global të fragmentuar teknologjikisht.
Ashtu si siguria kolektive e NATO-s u bë themeli i rendit euro-atlantik në epokën industriale, sot fuqia dixhitale kërkon arkitektura të reja bashkëpunimi, sepse asnjë shtet, as edhe fuqitë e mëdha, nuk mund të garantojë siguri teknologjike në mënyrë të vetmuar. Diplomacia teknologjike funksionon si një zgjerim i diplomacisë tradicionale, ku negociatat nuk zhvillohen vetëm për kufij, tregti apo siguri, por për standardet e inteligjencës artificiale, ndarjen e të dhënave, protokollet kibernetike dhe qeverisjen e platformave globale.
Për vendet e vogla, të cilat ndërtojnë gjithnjë e më shpesh politikën e jashtme në kushtet e kapaciteteve të kufizuara, aleancat tematike kthehen në një shumator force. Duke u bashkuar në blloqe rajonale, ato fitojnë peshë negociuese që nuk do ta kishin dot në mënyrë individuale. Kjo është arsyeja pse BE-ja, një nga aktorët më të fortë të diplomacisë teknologjike, ka transformuar sfidat e fragmentimit të brendshëm në një avantazh strategjik: disa shtete të vogla të unionit, si Estonia, Irlanda apo Finlanda, gëzojnë ndikim të jashtëzakonshëm në fushat e standardizimit dhe sigurisë kibernetike.
Për vende si Shqipëria, pjesëmarrja aktive në forume ndërkombëtare, NATO Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence (CCDCOE), European Union Agency for Cybersecurity (ENISA), ISO/IEC standard committees, është mënyra më efikase për të marrë pjesë në hartimin e rregullave të lojës. Në këtë kuptim, diplomacia tematike nënkupton kalimin nga një rol reaktiv në një rol proaktiv, ku shteti jo vetëm përshtatet, por kontribuon dhe ndikon në formësimin e ekosistemit dixhital global.
Në një botë ku teknologjia zhvillohet më shpejt se kapacitetet buxhetore të shteteve, strategjia inteligjente nuk është të bësh gjithçka, por të zgjedhësh betejat e duhura. Autonomia teknologjike nuk kërkon krijimin e një ekosistemi të plotë kombëtar, një objektiv i pamundur edhe për shumicën e ekonomive të zhvilluara, por identifikimin e zonave kritike ku shteti duhet të ketë kontroll të drejtpërdrejtë.
Këto përfshijnë:
Vendet e vogla që kanë ndjekur këtë model, si Estonia me qeverisjen e saj dixhitale dhe Islanda me qendrat e të dhënave të gjeneratës së ardhshme, kanë arritur të kombinojnë ndërveprimin global me ruajtjen e një bërthame sovrane që i mbron nga rreziqet e ndërvarësisë ekstreme. Një strategji e tillë mundëson forcimin e shtetit pa kufizuar integrimin ndërkombëtar, duke e bërë atë një qasje të balancuar, të përshtatshme për realitetet e Ballkanit Perëndimor.
Epoka dixhitale ka ndryshuar mënyrën se si shtetet ushtrojnë ndikim. Në vend të mjeteve tradicionale të politikës së jashtme, rregullimi është shndërruar në një instrument të ri të fuqisë së butë. BE-ja është shembulli më i qartë: përmes një sërë ligjesh si GDPR, Akti i Shërbimeve Dixhitale (DSA) dhe Akti i Tregjeve Dixhitale (DMA), ajo ka vendosur standarde globale, të cilat kompanitë shumëkombëshe dhe shtetet e tjera janë të detyruara t’i ndjekin nëse duan qasje në tregun europian.
Këto rregullime kanë efekte domino:
Ky model rregullator ka transformuar BE-në në një aktor diplomatik që ushtron ndikim përmes normave, jo vetëm përmes ekonomisë apo forcës ushtarake. Për shtetet e vogla, imitimi ose përafrimi me këtë model nuk është vetëm çështje harmonizimi: është një strategji për të mbajtur ritmin me evoluimet globale, për të garantuar mbrojtje të qytetarëve dhe për të rritur besueshmërinë ndërkombëtare.
Në fund të fundit, në epokën dixhitale nuk janë rrjetet, serverët apo protokollet ato që sigurojnë sovranitetin, por njerëzit që dinë të ndërtojnë, menaxhojnë dhe mbrojnë këto sisteme. Sovraniteti teknologjik kërkon një klasë të re ekspertësh dhe diplomatësh të stërviitur dhe sprovuar në:
Pa kapital diplomatik njerëzor të fuqizuar, rregullimi mbetet formal, strategjia mbetet teorike dhe diplomacia teknologjike mbetet simbolike. Për vendet e vogla, investimi në arsimin shkencor, laboratorët e inovacionit, shkollat e diplomacisë dixhitale dhe programet e shkëmbimit ndërkombëtar është mënyra më e qëndrueshme për të rimarrë kontrollin. Kjo është arsyeja pse shumë ekonomive të vogla të suksesshme, si Estonia, Izraeli apo Singapori, e kanë vendosur kapitalin njerëzor në qendër të strategjisë së tyre të zhvillimit dhe të politikës së jashtme.
Në përfundim, analiza e sfidave të sovranitetit digjital tregon se politika e jashtme e shekullit XXI po zhvendoset nga diplomacia tradicionale drejt një fushe shumë më komplekse, ku infrastruktura teknologjike, standardet globale, rrjedhat e të dhënave dhe kapacitetet rregullatore të shteteve ndërthuren në mënyrë të pandashme. Për shtetet e vogla, përfshirë Shqipërinë dhe vendet e Ballkanit Perëndimor, këto dinamika krijojnë jo vetëm rreziqe strukturore, por edhe mundësi të reja për pozicionim strategjik nëse ato arrijnë të zhvillojnë kapacitete teknike, të ndërtojnë aleanca shumëpalëshe dhe të specializohen në fusha ku mund të projektojnë ndikim përtej peshës së tyre demografike ose ekonomike.
Në një sistem global të karakterizuar nga rritja e konkurrencës teknologjike ndërmjet fuqive të mëdha, shtetet e vogla duhet të zhvendosen nga një qasje mbrojtëse drejt një diplomacie proaktive të sovranitetit digjital, ku pjesëmarrja në organizatat e standardizimit, kohezioni rajonal, investimet në siguri kibernetike dhe harmonizimi me kornizat e BE-së dhe NATO-s shndërrohen në mjete kyçe të fuqizimit të tyre. Kjo nënkupton se e ardhmja e politikës së jashtme nuk do të përcaktohet më vetëm nga marrëdhëniet gjeopolitike klasike, por edhe nga aftësia e shteteve për të mbrojtur autonominë teknologjike dhe për të ndërtuar arkitektura të qëndrueshme të qeverisjes digjitale, të cilat garantojnë siguri, zhvillim dhe integrim të qëndrueshëm në rendin ndërkombëtar.
Në këtë dimension, diplomacia e shekullit XXI nuk është vetëm art i negociimit, por edhe art i dijes, ku ekspertiza kombëtare bëhet pasuri e pazëvendësueshme për mbrojtjen e interesit shtetëror dhe rritjen e autonomisë strategjike.
Rreth Autorit:
Ambasadori Arben Cici ka një karrierë të gjatë diplomatike; ai është studiues dhe analist në fushën e marrëdhënieve ndërkombëtare, veçanërisht në çështjet e rajonit, autor i librave dhe shumë artikujve të botuar në Shqipëri dhe jashtë saj. Ai po jep mësim në Universitetin e Tiranës dhe në Universitetin Mesdhetar lëndën e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe diplomacisë. Ai është aktualisht këshilltar diplomatik i Presidentit të Republikës së Shqipërisë.
Ljubljana/Tiranë, 2 dhjetor 2025
[1] IFIMES – Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka status special këshillues në ECOSOC / Këshilli Ekonomik dhe Social i KB, New York, që nga viti 2018.
