Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno prati ključna politička kretanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. Predstojeći prijevremeni parlamentarni izbori na Kosovu, zakazani za 28. decembar 2025. godine, predstavljaju važan test kapaciteta kosovskih institucija. U tom kontekstu, međunarodni uticaj ostaje odlučujući, oblikujući ne samo izborne procedure, već i postizborne kombinacije, strategije političkih aktera i regionalnu dinamiku. Kosovo funkcioniše u specifičnom statusnom okviru – djelimično priznato, sa ograničenim međunarodnim subjektivitetom – što dodatno naglašava ulogu SAD-a, Evropske unije i drugih ključnih međunarodnih i regionalnih aktera u očuvanju stabilnosti i razvoja. Ova analiza razmatra ulogu glavnih međunarodnih i regionalnih igrača, uključujući SAD, EU, Njemačku, Francusku, Veliku Britaniju, Srbiju, Rusiju, Kinu i Tursku, te prikazuje moguće postizborne scenarije i njihove implikacije na formiranje vlade i izbor predsjednika Kosova u aprilu 2026. godine.
Cilj istraživanja je pružiti sveobuhvatan pregled političke dinamike Kosova, a dijelovi pod naslovom „Kosovo 2025: Međunarodni faktor i geopolitički kontekst prijevremenih parlamentarnih izbora/Kosova 2025: Faktori ndërkombëtar dhe konteksti gjeopolitik i zgjedhjeve të parakohshme parlamentare“ oslikavaju kompleksnost unutrašnjih i međunarodnih uticaja.
Međunarodni faktor ostaje ključni element kosovske političke dinamike. Uoči prijevremenih parlamentarnih izbora zakazanih za 28. decembar 2025. godine, međunarodni uticaj, iako često posredan, snažno oblikuje izborne procese, strategije političkih aktera i projekte postizbornog raspleta. Kosovo se i dalje nalazi u specifičnom statusnom okviru – djelimično priznato stanje, koje u velikoj mjeri zavisi od političke, sigurnosne i ekonomske podrške zapadnih saveznika, prije svega Sjedinjenih Američkih Država i Evropske unije.
Međunarodni institut IFIMES je već objavio detaljnu analizu pod naslovom: „Prijevremeni parlamentarni izbori na Kosovu 2025: Druga šansa za Albina Kurtija i stabilizaciju Kosova / Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Kosovë 2025: Shansi i dytë për Albin Kurtin dhe stabilizimin e vendit“. Detaljno istraživanje dostupno je na https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/prijevremeni-parlamentarni-izbori-na-kosovu-2025-druga-sansa-za-albina-kurtija-i-stabilizaciju-kosova/5703? (10.12.2025).
SAD i dalje predstavljaju ključni garant sigurnosti Kosova i najuticajnijeg vanjskopolitičkog aktera u regiji. Iako formalno neutralan u izbornom takmičenju, Washington jasno artikuliše očekivanja od buduće vlade: nastavak dijaloga sa Srbijom, deeskalaciju napetosti na sjeveru Kosova, zaštitu prava srpske zajednice i koordinaciju sa zapadnim saveznicima. Administracija SAD-a, svjesna unutrašnje snage Albina Kurtija i Pokreta Samoopredjeljenje (LVV), održava institucionalne kanale saradnje, istovremeno vršeći suptilan pritisak da se ključna pitanja, poput formiranja Zajednice srpskih opština (ZSO), rješavaju pragmatično, a ne isključivo kroz principijelnu retoriku suvereniteta. U ovom kontekstu, SAD ne djeluju protiv Kurtija, već nastoje ograničiti njegov manevarski prostor u konfrontaciji s Beogradom i dijelovima međunarodne zajednice.
Posebna pažnja Washingtona usmjerena je na sjever Kosova, koji ostaje trajni sigurnosni stres-test i prostor za koordinaciju između kosovskih institucija, KFOR-a i zapadnih saveznika. Sjever Kosova predstavlja poligon sudara lokalne politike, Beograda i međunarodnih aktera poput KFOR-a i EULEX-a, gdje SAD i Velika Britanija igraju ključnu ulogu u „menadžmentu krize“.
Evropska unija zauzima ambivalentnu poziciju u predizbornom periodu na Kosovu. Brisel kontinuirano insistira na stabilnosti, normalizaciji odnosa sa Srbijom i implementaciji ranijih sporazuma, ali unutrašnje podjele među članicama, posebno onima koje ne priznaju Kosovo, ograničavaju jedinstven politički pristup. Kaznene mjere uvedene Kosovu tokom 2023–2024. i dalje imaju političke reperkusije i koriste se kao instrument pritiska, a njihovo ukidanje relaksira odnose sa EU. EU indirektno favorizuje predvidljive i „kooperativne“ aktere, iako takva podrška nije otvoreno artikulisana. Uprkos tome, Brisel je svjestan da bez LVV-a teško može doći do stabilne parlamentarne većine, te se fokus EU-a preusmjerava sa izbora pobjednika na upravljanje ponašanjem buduće vlade.
Njemačka i Francuska, vodeće članice Evropske unije, igraju ključnu, ali različito artikulisanu ulogu u kosovskoj političkoj dinamici. Njemačka ostaje dosljedni zagovornik evropske perspektive Kosova, s naglaskom na vladavinu prava i institucionalnu stabilnost, pristupajući pragmatično prema Albinu Kurtiju uz jasna očekivanja izbjegavanja unilateralnih poteza i destabilizacije. Francuska, s druge strane, snažnije ističe regionalnu stabilnost i odnose sa Srbijom, što se ogleda u pritisku na Prištinu oko formiranja Zajednice srpskih opština (ZSO). Razlika u pristupima Berlina i Pariza dodatno komplikuje međunarodni okvir u kojem će se formirati nova vlada Kosova.
Velika Britanija ostaje dosljedan zagovornik suvereniteta i evroatlantske perspektive Kosova, s naglaskom na institucionalnu stabilnost, vladavinu prava i regionalnu sigurnost. I izvan okvira Evropske unije, London djeluje u bliskoj koordinaciji sa Sjedinjenim Američkim Državama, posebno kroz NATO i bilateralne sigurnosne kanale. Britanski uticaj nije usmjeren na izborni ishod, već na oblikovanje postizbornog ponašanja političkih aktera, uz insistiranje na deeskalaciji napetosti, nastavku dijaloga sa Srbijom i zaštiti prava srpske zajednice. U postizbornom periodu, Velika Britanija će podržati vladu koja pokaže spremnost na konstruktivnu saradnju sa zapadnim partnerima i poštivanje međunarodnih obaveza, čime ostaje važan, iako manje vidljiv, stub evroatlantske stabilnosti na Kosovu.
Uloga Srbije ostaje centralna, ne samo kroz Srpsku listu, već i kroz širi regionalni i međunarodni kontekst. Beograd aktivno koristi diplomatske kanale kako bi pitanje Kosova zadržao visoko na međunarodnoj agendi, istovremeno podržavajući Srpsku listu kao instrument političkog uticaja unutar kosovskih institucija. Predizborni period karakteriše pojačana retorika o ugroženosti Srba na Kosovu, s dvostrukim ciljem: homogenizacija srpskog biračkog tijela i jačanje pregovaračke pozicije Srbije prema EU i SAD-u.
Nakon izbora, uticaj Beograda primarno će se reflektovati kroz insistiranje na institucionalizaciji Zajednice srpskih opština (ZSO) kao ključnog uslova za dalju normalizaciju odnosa. Ishod izbora neće bitno izmijeniti osnovnu strategiju Srbije, ali će oblikovati intenzitet i ton njenog djelovanja. Uvjerljiva pobjeda LVV-a mogla bi pojačati političku i diplomatsku konfrontaciju, dok slabiji rezultat Kurtija otvara prostor za snažniji pritisak Beograda kroz međunarodne forume.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić ostaje odlučujući akter, kroz vođenje Srpske liste, koordinaciju s međunarodnim partnerima i postavljanje političkih crvenih linija u vezi sa ZSO i pravima srpske zajednice. Njegova strategija kombinuje unutrašnju mobilizaciju srpskog biračkog tijela s regionalnim i međunarodnim pritiskom na Prištinu, čime se dodatno povećava značaj poslanika Srpske liste u procesu izbora predsjednika Kosova.
Rusija i Kina imaju ograničen direktan uticaj na izborni proces na Kosovu, ali posjeduju značajan simbolički i geopolitički značaj. Rusija dosljedno podržava stav Srbije, koristeći kosovsko pitanje u širem narativu o međunarodnom pravu i selektivnom priznavanju država. Kina, iako suzdržanija, kontinuirano ne priznaje Kosovo i podržava teritorijalni integritet Srbije. Njihov uticaj se ne odražava na same izborne rezultate, već oblikuje međunarodni okvir koji ograničava puni subjektivitet Kosova u globalnoj politici.
Turska se u kosovskoj političkoj dinamici pozicionira kao značajan, ali specifičan međunarodni akter. Ankara tradicionalno podržava albanske političke snage, uključujući Pokret Samoopredjeljenje (LVV) i druge proalbanske stranke, kroz političku, vojnu, ekonomsku i kulturnu saradnju. Istovremeno, Turska djeluje kao posrednik između Kosova i zapadnih saveznika, naglašavajući važnost multietničkog karaktera društva i regionalne stabilnosti. Njena podrška može pojačati legitimitet određenih političkih aktera, ali ne zamjenjuje ključni uticaj SAD-a i EU.
Međunarodni faktor djeluje u interakciji s unutrašnjim političkim i socioekonomskim pritiscima. Stabilnost institucija, ekonomska očekivanja građana i sigurnosna situacija na sjeveru Kosova čine ključni okvir za izborni i postizborni proces. Nezaposlenost mladih, emigracija, inflacija, rast cijena energije, socijalni transferi, percepcija korupcije i antikorupcijski narativ LVV-a objašnjavaju otpornost Kurtijevog biračkog tijela.
Na rezultate izbora utiču i „soft power“ instrumenti, hibridne prijetnje, dezinformacije, društvene mreže i medijski narativi, kao i uloga regionalnih i vanregionalnih aktera, posebno Srbije i Rusije. Ograničen, ali prisutan, uticaj ima i niska izlaznost, koja može oblikovati percepciju legitimiteta izbornog procesa.
Na osnovu istraživanja javnog mnijenja, političkih trendova i međunarodnog okruženja, najrealniji scenarijo predviđa pobjedu Pokreta Samoopredjeljenje (LVV), ali bez potpune garancije upravljačke stabilnosti u postizbornom periodu. Ako LVV osvoji više od 61 mandata, uključujući potencijalnu podršku manjinskih poslanika, Albin Kurti će imati snažan mandat za samostalno formiranje vlade. Takav ishod omogućava nastavak reformskog kursa, ali istovremeno pojačava međunarodni pritisak da se pragmatično pristupi dijalogu sa Srbijom. Važno je razlikovati izbornu pobjedu od stvarnog upravljačkog kapaciteta – međunarodna očekivanja ograničavaju suvereni narativ i predstavljaju rizik političke izolacije u slučaju eskalacije s partnerima.
Drugi, umjereniji scenarijo predviđa relativnu većinu LVV-a (55–60 mandata), što bi zahtijevalo saradnju sa manjinskim zajednicama i manjim albanskim strankama. U tom slučaju uloga Srpske liste i ostalih manjinskih poslanika postaje strateški značajna, ali bez realne mogućnosti samostalnog oblikovanja vlade – njihov uticaj ostaje uvjetovan kompromisima.
Treći, manje vjerovatan scenarijo uključuje fragmentiran parlament bez jasne većine, otvarajući prostor za produžene pregovore, tehničku vladu ili ponovne izbore. U takvom kontekstu međunarodna zajednica interveniše snažnim diplomatskim pritiskom kako bi se izbjegla institucionalna paraliza.
Međunarodni faktor neće direktno odrediti pobjednika izbora, ali presudno oblikuje postizborni prostor. Bez obzira na konačan ishod, buduća vlada Kosova suočit će se sa snažnim očekivanjima zapadnih partnera, ograničenim manevarskim prostorom i kontinuiranim pritiskom da balansira između unutrašnje političke legitimnosti i međunarodne prihvatljivosti. Upravo u toj ravnoteži leži ključ stabilnosti Kosova u 2026. godini.
Prijevremeni parlamentarni izbori na Kosovu, zakazani za 28. decembar 2025., nadilaze uobičajeni demokratski proces – oni predstavljaju test otpornosti kosovskih institucija, kredibiliteta političkih elita i sposobnosti međunarodne zajednice da upravlja krizama na Zapadnom Balkanu. Bez obzira na konačan ishod, buduća vlada djelovat će unutar ograničenog suverenog manevarskog prostora, pod snažnim međunarodnim očekivanjima i stalnim regionalnim pritiskom.
Ključni izazovi u 2026. uključuju formiranje funkcionalne vlade, usvajanje budžeta, normalizaciju odnosa sa Srbijom, upravljanje sigurnosnim rizicima te očuvanje multietničkog karaktera kosovskog društva. Ishod izbora odredit će tempo političkog djelovanja, ali neće promijeniti osnovni smjer procesa, koji će i dalje biti snažno uslovljen uticajem međunarodnog faktora.
U postizbornom periodu fokus treba biti na stabilnosti i institucionalnoj kontinuitetu, a ne na jednoj pobjedničkoj strani. Kritična je koordinacija između SAD, EU i Velike Britanije, uz striktno izbjegavanje unilateralnih poteza, posebno na sjeveru Kosova, kako bi se očuvala regionalna sigurnost i legitimitet kosovskih institucija.
Rezultati prijevremenih parlamentarnih izbora 28. decembra 2025. direktno će odrediti tok izbora predsjednika Kosova u aprilu 2026. S obzirom da Skupština bira predsjednika dvotrećinskom većinom u prva dva kruga (80 od 120 poslanika), a prostom većinom u trećem, raspored snaga u parlamentu postaje ključni faktor.
Ako LVV osigura jasnu većinu, izbor predsjednika mogao bi proteći institucionalno stabilno i predvidivo. Čak i tada, podrška dijela opozicije ili manjinskih poslanika u prva dva kruga ostaje potrebna, otvarajući prostor za pregovore i kompromis. Proces zadržava konsenzualni karakter, a ne partijski monopol.
U slučaju relativne većine LVV-a bez apsolutnog broja mandata, izbor predsjednika može postati složen, uz mogućnost blokada i produženih pregovora, što povećava rizik od institucionalne paralize i intenzivira ulogu međunarodne zajednice. Fragmentiran parlament predstavlja najosjetljiviji scenarijo, s rizikom od ustavne krize, novih izbora ili ad hoc rješenja koja mogu narušiti dugoročnu stabilnost institucija.
Srpska lista ostaje presudni faktor. Poslanici srpske zajednice, u koordinaciji s Beogradom, balansiraju između institucionalnog učešća u Prištini i zaštite interesa Srbije, direktno utičući na ishod predsjedničkih izbora na Kosovu.
Međunarodni akteri, posebno SAD i ključne članice EU, pratit će proces kao indikator institucionalne otpornosti i kontinuiteta vanjske politike. Favorizovat će kandidata umjerenog, konsenzualnog profila, sposobnog da djeluje kao korektiv između izvršne vlasti, parlamenta i međunarodnih partnera.
Pozicija nacionalnih manjina – Bošnjaka, Turaka, RAE zajednice i Gorana – dodatno povećava fleksibilnost u postizanju dvotrećinske većine, ali nameće zahtjev za inkluzivnošću i političkim kompromisom. Aktivno uključivanje manjinskih poslanika osigurava legitimitet procesa i balansira interese dominantnih albanskih i srpskih aktera.
U praksi, kombinacija glasova LVV-a, opozicionih albanskih stranaka i manjinskih poslanika, uz koordinaciju Srpske liste i Beograda, odlučuje ishod izbora. Uloga međunarodne zajednice ostaje ključna za postizanje kompromisa, prevenciju ustavne krize i očuvanje stabilnosti institucija.
Parlamentarni izbori u decembru 2025. stoga ne određuju samo sastav vlade, već postavljaju strateški okvir za izbor predsjednika i stabilnost političkog sistema u narednom ciklusu.
Ljubljana/Washington/Bruxelles/Priština, 24.decembar 2025
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od 2018.godine. i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives”, link: https://www.europeanperspectives.org/en
Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES)[1] nga Lubjana, Slloveni, ndjek rregullisht zhvillimet kyçe politike në Lindjen e Mesme, Ballkan dhe më gjerë. Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Kosovë, të planifikuara për 28 dhjetor 2025, përbëjnë një test të rëndësishëm për kapacitetet e institucioneve kosovare. Në këtë kontekst, ndikimi ndërkombëtar mbetet vendimtar, duke formësuar jo vetëm procedurat zgjedhore, por edhe konfigurimet paszgjedhore, strategjitë e aktorëve politikë dhe dinamikën rajonale. Kosova funksionon në një kornizë statusore specifike – e njohur pjesërisht, me subjektivitet të kufizuar ndërkombëtar – çka e thekson më tej rolin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Bashkimit Evropian dhe aktorëve të tjerë kyç ndërkombëtarë dhe rajonalë në ruajtjen e stabilitetit dhe zhvillimit. Kjo analizë shqyrton rolin e aktorëve kryesorë ndërkombëtarë dhe rajonalë, përfshirë SHBA-në, BE-në, Gjermaninë, Francën, Mbretërinë e Bashkuar, Serbinë, Rusinë, Kinën dhe Turqinë, si dhe paraqet skenarët e mundshëm paszgjedhorë dhe implikimet e tyre për formimin e qeverisë dhe zgjedhjen e Presidentit të Kosovës në prill 2026.
Qëllimi i këtij hulumtimi është të ofrojë një pasqyrë gjithëpërfshirëse të dinamikës politike në Kosovë, ndërsa pjesët me titull “Kosova 2025: Faktori ndërkombëtar dhe konteksti gjeopolitik i zgjedhjeve të parakohshme parlamentare” pasqyrojnë kompleksitetin e ndikimeve të brendshme dhe ndërkombëtare.
Faktori ndërkombëtar mbetet element kyç i dinamikës politike kosovare. Në prag të zgjedhjeve të parakohshme parlamentare të planifikuara për 28 dhjetor 2025, ndikimi ndërkombëtar, ndonëse shpesh i tërthortë, formëson fuqishëm proceset zgjedhore, strategjitë e aktorëve politikë dhe projektet e zhvillimeve paszgjedhore. Kosova vazhdon të ndodhet në një kornizë statusore specifike – një gjendje e njohjes së pjesshme, e cila në masë të madhe varet nga mbështetja politike, e sigurisë dhe ekonomike e aleatëve perëndimorë, para së gjithash e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimit Evropian.
Instituti Ndërkombëtar IFIMES ka publikuar tashmë një analizë të detajuar me titull:
“Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Kosovë 2025: Shansi i dytë për Albin Kurtin dhe stabilizimin e vendit”.
Studimi i plotë është i qasshëm në:
https://www.ifimes.org/en/researches/early-parliamentary-elections-in-kosovo-2025-a-second-chance-for-albin-kurti-and-the-stabilisation-of-kosovo/5702 (10.12.2025).
SHBA-ja vazhdon të përfaqësojë garantin kryesor të sigurisë së Kosovës dhe aktorin më me ndikim të politikës së jashtme në rajon. Edhe pse formalisht neutrale në garën zgjedhore, Uashingtoni artikulon qartë pritshmëritë ndaj qeverisë së ardhshme: vazhdimin e dialogut me Serbinë, deeskalimin e tensioneve në veri të Kosovës, mbrojtjen e të drejtave të komunitetit serb dhe koordinimin me aleatët perëndimorë. Administrata amerikane, e vetëdijshme për fuqinë e brendshme politike të Albin Kurtit dhe Lëvizjes Vetëvendosje (LVV), mban kanale institucionale bashkëpunimi, duke ushtruar njëkohësisht presion të kujdesshëm që çështjet kyçe, si formimi i Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe (AKS), të zgjidhen në mënyrë pragmatike dhe jo vetëm përmes retorikës parimore të sovranitetit. Në këtë kontekst, SHBA-ja nuk vepron kundër Kurtit, por synon të kufizojë hapësirën e tij manovruese në konfrontim me Beogradin dhe segmente të komunitetit ndërkombëtar.
Vëmendje e veçantë e Uashingtonit i kushtohet veriut të Kosovës, i cili mbetet një test i vazhdueshëm i sigurisë dhe një hapësirë koordinimi ndërmjet institucioneve kosovare, KFOR-it dhe aleatëve perëndimorë. Veriu i Kosovës përfaqëson një arenë përplasjesh midis politikës lokale, Beogradit dhe aktorëve ndërkombëtarë si KFOR dhe EULEX, ku SHBA-ja dhe Mbretëria e Bashkuar luajnë rol kyç në “menaxhimin e krizës”.
Bashkimi Evropian mban një pozicion ambivalent në periudhën parazgjedhore në Kosovë. Brukseli këmbëngul vazhdimisht në stabilitet, normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë dhe zbatimin e marrëveshjeve të mëparshme, por ndarjet e brendshme ndërmjet shteteve anëtare, veçanërisht atyre që nuk e njohin Kosovën, e kufizojnë një qasje të unifikuar politike. Masat ndëshkuese të vendosura ndaj Kosovës gjatë viteve 2023–2024 vazhdojnë të kenë pasoja politike dhe shërbejnë si instrument presioni, ndërsa heqja e tyre kontribuon në relaksimin e marrëdhënieve me BE-në. BE-ja favorizon në mënyrë indirekte aktorë të parashikueshëm dhe “bashkëpunues”, ndonëse kjo mbështetje nuk artikulohet hapur. Megjithatë, Brukseli është i vetëdijshëm se pa LVV-në është e vështirë të arrihet një shumicë e qëndrueshme parlamentare, ndaj fokusi i BE-së zhvendoset nga përcaktimi i fituesit drejt menaxhimit të sjelljes së qeverisë së ardhshme.
Gjermania dhe Franca, si shtete udhëheqëse të Bashkimit Evropian, luajnë një rol kyç, por të artikuluar ndryshe, në dinamikën politike kosovare. Gjermania mbetet përkrahëse konsekuente e perspektivës evropiane të Kosovës, me theks në sundimin e ligjit dhe stabilitetin institucional, duke ndjekur një qasje pragmatike ndaj Albin Kurtit, por me pritshmëri të qarta për shmangien e veprimeve unilaterale dhe destabilizuese. Franca, në anën tjetër, thekson më fuqishëm stabilitetin rajonal dhe marrëdhëniet me Serbinë, çka reflektohet në presionin ndaj Prishtinës për formimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe. Këto dallime ndërmjet Berlinit dhe Parisit e komplikojnë më tej kornizën ndërkombëtare në të cilën do të formohet qeveria e re e Kosovës.
Mbretëria e Bashkuar mbetet përkrahëse e qëndrueshme e sovranitetit dhe perspektivës euroatlantike të Kosovës, me fokus në stabilitetin institucional, sundimin e ligjit dhe sigurinë rajonale. Edhe jashtë kornizës së Bashkimit Evropian, Londra vepron në koordinim të ngushtë me Shtetet e Bashkuara, veçanërisht përmes NATO-s dhe kanaleve dypalëshe të sigurisë. Ndikimi britanik nuk synon rezultatin zgjedhor, por formësimin e sjelljes paszgjedhore të aktorëve politikë, duke këmbëngulur në deeskalimin e tensioneve, vazhdimin e dialogut me Serbinë dhe mbrojtjen e të drejtave të komunitetit serb. Në periudhën paszgjedhore, Mbretëria e Bashkuar do të mbështesë një qeveri që tregon gatishmëri për bashkëpunim konstruktiv me partnerët perëndimorë dhe respektim të detyrimeve ndërkombëtare, duke mbetur kështu një shtyllë e rëndësishme, ndonëse më pak e dukshme, e stabilitetit euroatlantik në Kosovë.
Roli i Serbisë mbetet qendror, jo vetëm përmes Listës Serbe, por edhe përmes kontekstit më të gjerë rajonal dhe ndërkombëtar. Beogradi shfrytëzon aktivisht kanalet diplomatike për ta mbajtur çështjen e Kosovës lart në agjendën ndërkombëtare, duke mbështetur njëkohësisht Listën Serbe si instrument të ndikimit politik brenda institucioneve kosovare. Periudha parazgjedhore karakterizohet nga një retorikë e intensifikuar mbi rrezikimin e serbëve në Kosovë, me dy qëllime: homogjenizimin e elektoratit serb dhe forcimin e pozicionit negociues të Serbisë ndaj BE-së dhe SHBA-së.
Pas zgjedhjeve, ndikimi i Beogradit do të reflektohet kryesisht përmes insistimit në institucionalizimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe si kusht kyç për normalizimin e mëtejmë të marrëdhënieve. Rezultati zgjedhor nuk do ta ndryshojë thelbësisht strategjinë bazë të Serbisë, por do të ndikojë në intensitetin dhe tonin e veprimit të saj. Një fitore bindëse e LVV-së mund të rrisë konfrontimin politik dhe diplomatik, ndërsa një rezultat më i dobët i Kurtit hap hapësirë për presion më të madh të Beogradit përmes forumeve ndërkombëtare.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, mbetet aktor vendimtar përmes drejtimit të Listës Serbe, koordinimit me partnerët ndërkombëtarë dhe vendosjes së vijave të kuqe politike lidhur me AKS-në dhe të drejtat e komunitetit serb. Strategjia e tij kombinon mobilizimin e brendshëm të elektoratit serb me presionin rajonal dhe ndërkombëtar ndaj Prishtinës, duke rritur më tej rëndësinë e deputetëve të Listës Serbe në procesin e zgjedhjes së Presidentit të Kosovës.
Rusia dhe Kina kanë ndikim të kufizuar të drejtpërdrejtë në procesin zgjedhor në Kosovë, por posedojnë rëndësi të madhe simbolike dhe gjeopolitike. Rusia mbështet në mënyrë konsekuente qëndrimin e Serbisë, duke e përdorur çështjen e Kosovës në narrativën më të gjerë mbi të drejtën ndërkombëtare dhe njohjen selektive të shteteve. Kina, megjithëse më e përmbajtur, vazhdon të mos e njohë Kosovën dhe të mbështesë integritetin territorial të Serbisë. Ndikimi i tyre nuk reflektohet në rezultatet zgjedhore, por formëson kornizën ndërkombëtare që kufizon subjektivitetin e plotë të Kosovës në politikën globale.
Turqia pozicionohet në dinamikën politike kosovare si një aktor i rëndësishëm, por specifik. Ankaraja tradicionalisht mbështet forcat politike shqiptare, përfshirë Lëvizjen Vetëvendosje dhe parti të tjera proshqiptare, përmes bashkëpunimit politik, ushtarak, ekonomik dhe kulturor. Njëkohësisht, Turqia vepron si ndërmjetësuese mes Kosovës dhe aleatëve perëndimorë, duke theksuar rëndësinë e karakterit multietnik të shoqërisë dhe stabilitetit rajonal. Mbështetja e saj mund të forcojë legjitimitetin e disa aktorëve politikë, por nuk e zëvendëson ndikimin kyç të SHBA-së dhe BE-së.
Faktori ndërkombëtar vepron në ndërthurje me presionet e brendshme politike dhe socio-ekonomike. Stabiliteti institucional, pritshmëritë ekonomike të qytetarëve dhe situata e sigurisë në veri të Kosovës përbëjnë kornizën kryesore të procesit zgjedhor dhe paszgjedhor. Papunësia e të rinjve, emigrimi, inflacioni, rritja e çmimeve të energjisë, transferet sociale, perceptimi i korrupsionit dhe narrativa antikorrupsion e LVV-së shpjegojnë qëndrueshmërinë e elektoratit të Kurtit.
Në rezultatet zgjedhore ndikojnë edhe instrumentet e “soft power”-it, kërcënimet hibride, dezinformimi, rrjetet sociale dhe narrativat mediatike, si dhe roli i aktorëve rajonalë dhe jashtërajonalë, veçanërisht Serbia dhe Rusia. Një ndikim të kufizuar, por të pranishëm, e ka edhe pjesëmarrja e ulët në votime, e cila mund të formësojë perceptimin mbi legjitimitetin e procesit zgjedhor.
Në bazë të sondazheve të opinionit publik, trendeve politike dhe mjedisit ndërkombëtar, skenari më realist parashikon fitoren e Lëvizjes Vetëvendosje, por pa garanci të plotë për stabilitet qeverisës në periudhën paszgjedhore. Nëse LVV siguron më shumë se 61 mandate, përfshirë mbështetjen e mundshme të deputetëve të komuniteteve pakicë, Albin Kurti do të ketë mandat të fortë për formimin e qeverisë. Një rezultat i tillë mundëson vazhdimin e kursit reformues, por njëkohësisht rrit presionin ndërkombëtar për një qasje pragmatike në dialogun me Serbinë. Është e rëndësishme të dallohet fitorja zgjedhore nga kapaciteti real qeverisës – pritshmëritë ndërkombëtare e kufizojnë narrativën sovrane dhe paraqesin rrezik izolimi politik në rast të përshkallëzimit me partnerët.
Skenari i dytë, më i moderuar, parashikon një shumicë relative të LVV-së (55–60 mandate), që do të kërkonte bashkëpunim me komunitetet pakicë dhe partitë më të vogla shqiptare. Në këtë rast, roli i Listës Serbe dhe deputetëve të tjerë të pakicave bëhet strategjik, por pa mundësi reale për formim të pavarur të qeverisë – ndikimi i tyre mbetet i kushtëzuar nga kompromiset.
Skenari i tretë, më pak i mundshëm, përfshin një parlament të fragmentuar pa shumicë të qartë, duke hapur hapësirë për negociata të zgjatura, qeveri teknike ose zgjedhje të reja. Në një kontekst të tillë, komuniteti ndërkombëtar do të ndërhyjë me presion të fortë diplomatik për të shmangur paralizën institucionale.
Faktori ndërkombëtar nuk do ta përcaktojë drejtpërdrejt fituesin e zgjedhjeve, por do ta formësojë në mënyrë vendimtare hapësirën paszgjedhore. Pavarësisht rezultatit përfundimtar, qeveria e ardhshme e Kosovës do të përballet me pritshmëri të forta nga partnerët perëndimorë, hapësirë të kufizuar manovruese dhe presion të vazhdueshëm për të balancuar mes legjitimitetit të brendshëm politik dhe pranueshmërisë ndërkombëtare. Pikërisht në këtë ekuilibër qëndron çelësi i stabilitetit të Kosovës në vitin 2026.
Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Kosovë, të planifikuara për 28 dhjetor 2025, e tejkalojnë procesin e zakonshëm demokratik – ato përfaqësojnë një test të qëndrueshmërisë së institucioneve kosovare, kredibilitetit të elitave politike dhe aftësisë së komunitetit ndërkombëtar për menaxhimin e krizave në Ballkanin Perëndimor. Pavarësisht rezultatit, qeveria e ardhshme do të veprojë brenda një hapësire të kufizuar sovrane, nën pritshmëri të forta ndërkombëtare dhe presion të vazhdueshëm rajonal.
Sfidat kyçe në vitin 2026 përfshijnë formimin e një qeverie funksionale, miratimin e buxhetit, normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, menaxhimin e rreziqeve të sigurisë dhe ruajtjen e karakterit multietnik të shoqërisë kosovare. Rezultati zgjedhor do ta përcaktojë ritmin e veprimit politik, por nuk do ta ndryshojë drejtimin themelor të procesit, i cili do të mbetet i kushtëzuar fuqishëm nga ndikimi i faktorit ndërkombëtar.
Në periudhën paszgjedhore, fokusi duhet të jetë në stabilitetin dhe kontinuitetin institucional, e jo në favorizimin e një pale fituese. Koordinimi ndërmjet SHBA-së, BE-së dhe Mbretërisë së Bashkuar është thelbësor, me shmangie strikte të veprimeve unilaterale, veçanërisht në veri të Kosovës, për të ruajtur sigurinë rajonale dhe legjitimitetin e institucioneve kosovare.
Rezultatet e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare të 28 dhjetorit 2025 do të përcaktojnë drejtpërdrejt rrjedhën e zgjedhjes së Presidentit të Kosovës në prill 2026. Duke qenë se Kuvendi e zgjedh Presidentin me shumicë dy të tretash në dy raundet e para (80 nga 120 deputetë), ndërsa me shumicë të thjeshtë në raundin e tretë, balanca e forcave parlamentare bëhet faktor vendimtar.
Nëse LVV siguron një shumicë të qartë, zgjedhja e Presidentit mund të zhvillohet në mënyrë institucionale të qëndrueshme dhe të parashikueshme. Edhe në këtë rast, mbështetja e një pjese të opozitës ose e deputetëve të pakicave në dy raundet e para mbetet e nevojshme, duke hapur hapësirë për negociata dhe kompromis. Procesi ruan karakterin konsensual dhe shmang monopolin partiak.
Në rast të një shumice relative të LVV-së pa numër absolut mandatesh, zgjedhja e Presidentit mund të bëhet e ndërlikuar, me mundësi bllokadash dhe negociatash të zgjatura, çka rrit rrezikun e paralizës institucionale dhe intensifikon rolin e komunitetit ndërkombëtar. Një parlament i fragmentuar paraqet skenarin më të ndjeshëm, me rrezik krize kushtetuese, zgjedhjesh të reja ose zgjidhjesh ad hoc që mund të dëmtojnë stabilitetin afatgjatë institucional.
Lista Serbe mbetet faktor vendimtar. Deputetët e komunitetit serb, në koordinim me Beogradin, balancojnë mes pjesëmarrjes institucionale në Prishtinë dhe mbrojtjes së interesave të Serbisë, duke ndikuar drejtpërdrejt në rezultatin e zgjedhjes presidenciale.
Aktorët ndërkombëtarë, veçanërisht SHBA-ja dhe shtetet kyçe të BE-së, do ta monitorojnë procesin si tregues të qëndrueshmërisë institucionale dhe kontinuitetit të politikës së jashtme. Ata do të favorizojnë një kandidat me profil të moderuar dhe konsensual, të aftë të veprojë si korrigjues mes pushtetit ekzekutiv, parlamentit dhe partnerëve ndërkombëtarë.
Pozicioni i pakicave kombëtare – boshnjakëve, turqve, komuniteteve RAE dhe goranëve – e rrit më tej fleksibilitetin për arritjen e shumicës dy të tretash, por imponon kërkesën për gjithëpërfshirje dhe kompromis politik. Përfshirja aktive e deputetëve të pakicave siguron legjitimitetin e procesit dhe balancon interesat e aktorëve dominues shqiptarë dhe serbë.
Në praktikë, kombinimi i votave të LVV-së, partive opozitare shqiptare dhe deputetëve të pakicave, së bashku me koordinimin e Listës Serbe dhe Beogradit, do ta përcaktojë rezultatin përfundimtar. Roli i komunitetit ndërkombëtar mbetet thelbësor për arritjen e kompromisit, parandalimin e krizës kushtetuese dhe ruajtjen e stabilitetit institucional.
Zgjedhjet parlamentare të dhjetorit 2025, për rrjedhojë, nuk përcaktojnë vetëm përbërjen e qeverisë, por vendosin edhe kornizën strategjike për zgjedhjen e Presidentit dhe stabilitetin e sistemit politik në ciklin e ardhshëm.
Lubjanë / Uashington / Bruksel / Prishtinë, 24 dhjetor 2025
[1] IFIMES - Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka status special këshillues në ECOSOC / Këshilli Ekonomik dhe Social i KB, New York, që nga viti 2018.
