Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno prati i analizira ključna politička i društvena kretanja na Balkanu, Bliskom istoku i u širem međunarodnom kontekstu. Povodom prijevremenih parlamentarnih izbora na Kosovu, zakazanih za 28. decembar 2025. godine, IFIMES je pripremio sveobuhvatnu analizu aktuelne političke situacije. Ova analiza obuhvata profile vodećih političkih aktera, dinamiku unutar albanske i srpske političke scene, te ključne izazove i potencijale za narednu godinu. Iz opsežnog istraživanja pod naslovom „Prijevremeni parlamentarni izbori na Kosovu 2025: Druga šansa za Albina Kurtija i stabilizaciju Kosova“ izdvojeni su najvažniji uvidi i predviđanja, koji služe kao relevantna informacija za domaće i međunarodne posmatrače kosovske političke scene.
Prijevremeni, ukupno deseti parlamentarni izbori na Kosovu, zakazani za 28. decembar 2025. godine, raspisani su zbog nesposobnosti parlamenta da formira vladu nakon izbora održanih 9. februara 2025. godine. Drugi pokušaj formiranja vlade također nije bio uspješan, što je otvorilo potrebu za novim izbornim ciklusom. Očekuje se da će nakon ovih izbora ubrzo biti izabran i novi predsjednik ili predsjednica Kosova. Lokalni izbori prethodno su održani 12. oktobra 2025. godine.
Ukupno je registrovano 24 politička subjekta: 18 političkih partija, tri koalicije, dvije građanske inicijative i jedan nezavisni kandidat. Ukupan broj birača iznosi 2.076.422, od čega je gotovo 80.000 registrovano izvan zemlje. Podaci popisa stanovništva provedenog u aprilu i maju 2024. godine pokazuju da na Kosovu živi 1.586.659 stanovnika, pri čemu razlika između upisanih birača i stvarnog broja stanovnika dodatno odražava prisustvo mlađih građana koji nemaju pravo glasa.
Prema odluci Centralne izborne komisije (CIK), glasanje će biti organizovano u 38 kosovskih opština i 36 država u inostranstvu, a ukupna organizacija izbora procijenjena je na 11,49 miliona eura.
Skupština Kosova broji ukupno 120 poslanika, od kojih je 20 rezervisano za pripadnike manjinskih zajednica: srpska zajednica ima 10 mandata, bošnjačka tri, turska dva, romska i egipatska (RAE) četiri, dok Gorani imaju jedno poslaničko mjesto. Izborni prag za ulazak u Skupštinu iznosi 5%, a za formiranje parlamentarne većine potrebno je osigurati 61 glas poslanika.
Tri glavna politička rivala su: Pokret Samoopredjeljenje (Vetëvendosje – LVV) Albina Kurtija, uz partnere Alternativa, Guxo i Albanska kršćansko-demokratska stranka (PSD); Demokratski savez Kosova (LDK) Lumira Abdixhiku; i Demokratska partija Kosova (PDK) Bedri Hamza. Srpska lista (SL), kao dominantna politička partija kosovskih Srba uz podršku Beograda, te Alijansa za budućnost Kosova (AAK) Ramusha Haradinaja, imaju ograničen uticaj na širu političku dinamiku u zemlji.
Vodeće opozicione stranke nisu prijavile zajedničku predizbornu koaliciju Centralnoj izbornoj komisiji, što dodatno oslikava složene međusobne odnose i konkurenciju unutar albanske političke scene. Prema važećim izbornim pravilima, politički subjekt koji osvoji najveći broj glasova dobija mandat za formiranje vlade.
Pokret Samoopredjeljenje (LVV) se profilira kao politička opcija snažno orijentisana ka socijalnoj pravdi, ekonomskom razvoju, jačanju vladavine prava i suvereniteta Kosova. Stranka kombinira principe zemlje blagostanja s ambicijama za održiv ekonomski rast, uz naglašenu posvećenost borbi protiv korupcije, promovisanju jednakosti te zaštiti običnih građana i marginalizovanih grupa. Istovremeno, LVV balansira nacionalne interese i princip samoodređenja sa progresivnim socioekonomskim politikama. Pokret je osnovan 2005. godine, a 2025. obilježava 20 godina aktivnog djelovanja u kosovskoj politici.
Albina Kurti i LVV i dalje uživaju snažnu podršku birača, zahvaljujući reformskom programu, borbi protiv korupcije i razgradnji političko-kriminalnih struktura. Prevladava mišljenje da je Kurti lider čvrstih uvjerenja, posvećen svojim odlukama i spreman da ih dosljedno provodi. Predizborne ankete sugerišu da LVV ima potencijal za uvjerljivu pobjedu, s mogućnošću osvajanja više od 50% glasova odlučnih birača, čime predstojeći izbori predstavljaju drugu šansu za Kurtija.
Ključni izazovi za Kurtija u 2026. godini obuhvaćaju: očuvanje jedinstva unutar albanske političke zajednice, prevazilaženje unutrašnjih napada od strane opozicije i dijelova pravosudnog sistema, nastavak borbe protiv političko-kriminalnih struktura — uključujući potencijalno prisustvo stranih plaćenika i pokušaje destabilizacije — te upravljanje osjetljivim pitanjima manjina, s posebnim naglaskom na formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO).
Demokratski savez Kosova (LDK) pozicionira se kao stranka desnog centra, sa „pro‑Rugovinom, euro‑atlantskom“ orijentacijom, što odražava snažnu posvećenost evropskim i euroatlantskim integracijama Kosova i stabilnosti zemlje. Stranka naglašava tradicionalne porodične vrijednosti, smatrajući porodicu temeljnim stubom društvene i socijalne politike, dok istovremeno zastupa modernije pristupe u oblastima ekonomije, tehnologije i infrastrukture. LDK balansira između očuvanja tradicije i težnje da Kosovu donese stabilnost, sigurnost i održivi razvoj, ali i dalje osjeća posljedice dugoročne krize identiteta i nedostatka unutarstranačke reformi.
Demokratska partija Kosova (PDK) usmjerena je ka slobodnom tržištu, ekonomskom rastu, zapošljavanju i jačanju privatnog sektora, uz naglasak na socijalnu zaštitu i podršku ranjivim grupama. Stranka balansira konzervativne i nacionalne elemente, uključujući historijsko nasljeđe osnivanja zemlje, sa liberalno‑ekonomskim politikama. PDK posebno naglašava modernizaciju obrazovanja, poticanje inovacija i unapređenje životnog standarda građana, nastojeći se profilirati kao garant stabilnosti i državotvornosti te obećavajući, kako sama tvrdi, „bolji život“ Kosovu.
Organizacioni i vodstveni izazovi: PDK je izvršila zamjenu predsjednika, na čelo stranke došao je Bedri Hamza, ali praksa pokazuje da stvarno upravljanje često ostaje „iz sjene“. LDK, predvođena Lumirom Abdixhikuom, još uvijek nema dovoljno iskustva i autoriteta da konsoliduje stranku u izazovnom političkom okruženju.
Alijansa za budućnost Kosova (AAK), pod vodstvom Ramusha Haradinaja, pozicionira se kao desno‑centristička opcija fokusirana na ekonomski rast, investicije, razvoj infrastrukture i obrazovanja, sa snažnom podrškom dijaspori. Stranka teži transformaciji Kosova u stabilnu, prosperitetnu zemlju s jasnom međunarodnom orijentacijom (EU/NATO).
Zbog historijskog rivalstva i programskih razlika, opozicione stranke, posebno LDK i PDK, još uvijek nisu formirale zajedničku predizbornu koaliciju. Unutrašnji sukobi i kompleksna međusobna dinamika dodatno otežavaju stvaranje sinergijskog efekta. Analize sugeriraju da bi zajednički nastup mogao imati ograničen strateški učinak, te je stoga opravdano da stranke nastupaju odvojeno kako bi očuvale politički identitet i maksimalizirale vlastitu izborni potencijal.
LDK i PDK, unatoč značajnom historijskom utjecaju, suočavaju se sa ograničenim kapacitetom da se suprotstave rastu LVV-a, a njihova unutrašnja slabost i nedostatak kredibilnog liderstva predstavljaju značajnu prepreku u postizanju izbornih rezultata na nivou koji bi im omogućio formiranje vlasti bez kompromisa ili koalicija. AAK, iako relevantna na političkoj sceni, djeluje sekundarno u ukupnoj dinamici, sa ograničenim utjecajem na dominaciju albanskih biračkih blokova.
Srpska lista (SL) zadržava centralnu ulogu kao dominantna politička partija srpske zajednice na Kosovu. Program stranke fokusiran je na kolektivna prava Srba, očuvanje kulturnog i političkog identiteta, opstanak srpske zajednice u zemlji, blisku saradnju sa Srbijom, te aktivan otpor, kako SL navodi, antisrpskim odlukama vlasti u Prištini. U praksi, djelovanje Srpske liste odražava kombinaciju povremenog bojkota, selektivnog učešća u institucijama i zavisnosti od Beograda, što dodatno potvrđuje stratešku povezanost sa centralnom vlašću u Srbiji.
SL očekuje osvajanje svih 10 zagarantovanih mandata predviđenih za srpsku zajednicu u Skupštini Kosova, dok ukupno tri subjekta iz srpske zajednice učestvuju na predstojećim parlamentarnim izborima. Formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO) ostaje ključni prioritet Beograda, pri čemu će njen konačan oblik biti definisan nakon nedavno održani lokalnih izbora na Kosovu. Napetosti između srpskih i albanskih političkih lidera mogu se ublažiti isključivo kroz koordinirani pritisak međunarodne zajednice, posebno Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država.
Aktivno učešće i političko zastupanje manjinskih zajednica — uključujući Bošnjake, Turke, RAE zajednicu i Gorane — predstavlja imperativ za legitimitet i inkluzivnost kosovskog političkog sistema. Promjene u broju birača i organizaciji biračkih mjesta, posebno u opštini Gračanica i na sjeveru Kosova, ilustriraju kako administrativni inženjering može uticati na političku dinamiku unutar manjinskih zajednica, ali i naglašavaju izazove u održavanju fer i transparentnog izbornog procesa.
Vraćanje kontrole nad srpskim opštinama na sjeveru Kosova lokalnom stanovništvu, kao i jačanje srpskih zajednica južno od rijeke Ibar, od strateškog je značaja za dugoročnu stabilnost i političku budućnost srpske zajednice. Ove procese aktivno podržava predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, čime se osigurava kontinuirana međunarodna pažnja i doprinos očuvanju regionalnog mira i stabilnosti.
Prvobitna odluka Centralne izborne komisije (CIK) da ne odobri učešće Srpske liste izazvala je značajne kritike, jer je prema izvještajima takav potez „ugrožavao inkluzivnost izbornog procesa“. Postoji realna zabrinutost da bi slični postupci mogli narušiti povjerenje građana u legitimitet izbora i marginalizirati srpsku manjinu u političkom procesu. Pitanje potencijalnog isključenja najveće srpske stranke, a potom poništavanje te odluke, jasno demonstrira koliko su etnička i manjinska pitanja i dalje centralna za legitimnost i inkluzivnost kosovskog političkog sistema.
Evropska unija je zatražila ukidanje kaznenih mjera uvedenih Kosovu, ali naglašava da će ključni faktori u narednom periodu zavisiti od odnosa nove kosovske vlade prema srpskoj zajednici, posebno u strateški važnoj regiji sjevera.
Stabilizacija ili eskalacija političke scene: Ukoliko Pokret Samoopredjeljenje (LVV) osigura novu parlamentarnu većinu, Albina Kurti će imati mogućnost nastavka reformskog programa i jačanja institucija, čime bi se konsolidovala politička stabilnost Kosova. U suprotnom, zemlja bi mogla biti izložena daljoj političkoj nestabilnosti, uz potencijalnu eskalaciju tenzija unutar parlamenta i između ključnih političkih aktera.
Normalizacija odnosa sa Srbijom: Dijalog posredovan Evropskom unijom i Sjedinjenim Američkim Državama ostaje ključan za punu implementaciju Briselskog sporazuma i formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO). Ekonomski razvoj, povratak dijaspore i međunarodna podrška mogu dodatno stimulisati ekonomsku dinamiku, ali bez političke stabilnosti i transparentnog pravosudnog sistema, potencijal napretka ostaje ograničen.
Uloga manjinskih zajednica: Aktivno uključivanje Srpske liste i poštivanje prava Bošnjaka, Turaka, RAE zajednice i Gorana predstavlja imperativ za legitimitet i inkluzivnost kosovskog političkog sistema. Podrška većinskim albanskim partijama omogućila bi osvajanje značajnog broja mandata, olakšavajući formiranje vlade bez potrebe za velikim ustupcima manjinskim zajednicama.
Sigurnosni rizici: Kosovo ostaje geopolitički osjetljiva tačka, naročito u kontekstu regionalnih rivalstava i utjecaja stranih sila. Efikasno upravljanje unutrašnjim i regionalnim sigurnosnim izazovima predstavlja ključni faktor za dugoročnu stabilnost i održivi razvoj zemlje.
Prema nezavisnom istraživanju javnog mnijenja sprovedenom u decembru 2025. godine, među odlučnim glasačima Pokret Samoopredjeljenje (LVV) uživa najveću podršku, sa 50–53%, dok Demokratska partija Kosova (PDK) bilježi 16–19%, Demokratski savez Kosova (LDK) 15–17%, koalicija AAK‑NISMA 7–9%, a ostale stranke ukupno oko 3%.
Neodlučeni birači, koji čine oko 1/5 biračkog tijela, mogli bi značajno uticati na konačne rezultate. Ipak, LVV ostaje favorit, pri čemu će konačan ishod izbora biti u velikoj mjeri podložan utjecaju izlaznosti birača. Dugotrajna politička kriza, prisutna od februara 2025., sugeriše moguću nisku izlaznost, procijenjenu ispod 40%. Česta ponavljanja izbora i percepcija stagnacije dodatno povećavaju rizik od apatije birača i delegitimizacije izbornog procesa.
Registracija dijaspore i njihovo aktivno učešće, uz visok nivo mobilizacije, moglo bi značajno uticati na rezultate, posebno u kontekstu manjinskih i etničkih glasova.
Istraživanja također ukazuju da će Srpska lista osvojiti svih 10 zagarantovanih mandata predviđenih za srpsku zajednicu, potvrđujući njen status ključnog aktera u političkom zastupanju manjinskih zajednica na Kosovu.
Prijevremeni parlamentarni izbori, zakazani za 28. decembar 2025. godine, predstavljaju ključni trenutak za političku i institucionalnu budućnost Kosova. Zemlja ulazi u ovaj izborni ciklus bez usvojenog budžeta za 2026. godinu, što dodatno pojačava pritisak međunarodne zajednice na brzo formiranje funkcionalne vlade. Ovi izbori, kao test stabilnosti političkog sistema, istovremeno predstavljaju i drugu šansu za Albina Kurtija da konsoliduje političku podršku i nastavi ambicioznu reformsku agendu.
Neuspjeh prethodne vlade u formiranju institucija odražava duboku institucionalnu krizu, a očekuje se da će parlament nakon izbora biti fragmentiran, sa složenom i izazovnom pregovaračkom dinamikom. Pobjeda LVV-a i Albina Kurtija mogla bi stabilizirati zemlju, ojačati institucionalni okvir i omogućiti nastavak reformi, donošenje budžeta za 2026. godinu i ubrzati proces eurointegracija. Istovremeno, postoji rizik da ostali politički akteri i manjinske zajednice ostanu nezadovoljni, što može produbiti polarnost i izazvati dodatne tenzije. Regionalni i međunarodni utjecaji i dalje imaju značajnu ulogu u oblikovanju izbornih rezultata i postizbornim koalicijama.
Za 2026. godinu ključni faktori ostaju: očuvanje političke stabilnosti, formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO), normalizacija odnosa sa Srbijom, ekonomski oporavak i efikasno upravljanje unutrašnjim i regionalnim sigurnosnim izazovima.
Usmjerenost na ove prioritete biće od presudnog značaja za konsolidaciju Kosova kao funkcionalnog, stabilnog i inkluzivnog.
Ljubljana/Washington/Bruxelles/Priština, 10.decembar 2025
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od 2018.godine. i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives”, link: https://www.europeanperspectives.org/en
Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Afërt dhe Ballkanit (IFIMES)[1] me seli në Lubjanë, Slloveni, ndjek dhe analizon rregullisht zhvillimet kyçe politike dhe shoqërore në Ballkan, Lindjen e Afërt dhe në kontekstin më të gjerë ndërkombëtar. Me rastin e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë, të caktuara për 28 dhjetor 2025, IFIMES ka përgatitur një analizë gjithëpërfshirëse të situatës aktuale politike. Analiza përfshin profilet e aktorëve kryesorë politikë, dinamikat brenda skenës politike shqiptare dhe asaj serbe, si dhe sfidat dhe potencialet kryesore për vitin e ardhshëm. Nga hulumtimi i gjerë i titulluar »Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Kosovë 2025: Shansi i dytë për Albin Kurtin dhe stabilizimin e vendit«, janë përmbledhur vlerësimet dhe parashikimet më të rëndësishme, të cilat shërbejnë si burim relevant informacioni për vëzhguesit vendas dhe ndërkombëtarë të skenës politike kosovare.
Zgjedhjet e parakohshme parlamentare, të dhjeta me radhë në Kosovë, të caktuara për 28 dhjetor 2025, janë shpallur për shkak të pamundësisë së Kuvendit për të formuar qeverinë pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025. As përpjekja e dytë për formimin e qeverisë nuk pati sukses, duke e bërë të domosdoshëm një cikël të ri elektoral. Pritet që pas këtyre zgjedhjeve të zgjidhet së shpejti edhe presidenti ose presidentja e re e Kosovës. Ndërkohë, zgjedhjet lokale u mbajtën më 12 tetor 2025.
Në zgjedhje marrin pjesë gjithsej 24 subjekte politike: 18 parti, tre koalicione, dy nisma qytetare dhe një kandidat i pavarur. Numri i përgjithshëm i votuesve është 2.076.422, prej të cilëve afro 80.000 janë të regjistruar jashtë vendit. Të dhënat e regjistrimit të popullsisë të realizuar në prill–maj 2024 tregojnë se në Kosovë jetojnë 1.586.659 banorë; diferenca ndërmjet numrit të votuesve dhe popullsisë faktike pasqyron praninë e qytetarëve të mitur pa të drejtë vote.
Sipas vendimit të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), votimi do të organizohet në 38 komuna të Kosovës dhe në 36 shtete të huaja, ndërsa kostoja e përgjithshme e organizimit të zgjedhjeve vlerësohet në 11,49 milionë euro.
Kuvendi i Kosovës ka gjithsej 120 deputetë, nga të cilët 20 janë të rezervuar për komunitetet pakicë: komuniteti serb ka dhjetë mandate, boshnjakët tre, turqit dy, ndërsa komunitetet rom, ashkali dhe egjiptian (RAE) katër mandate së bashku; komuniteti goran ka një vend. Pragu zgjedhor për hyrje në Kuvend është 5%, ndërsa për formimin e shumicës parlamentare nevojiten 61 vota.
Tre rivalët kryesorë politikë janë: Lëvizja Vetëvendosje (LVV) e Albin Kurtit, bashkë me partnerët Alternativa, Guxo dhe Partia Shqiptare Demokristiane (PSD); Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) e Lumir Abdixhikut; dhe Partia Demokratike e Kosovës (PDK) e Bedri Hamzës. Lista Serbe (SL), si subjekti dominues i komunitetit serb me mbështetje nga Beogradi, si dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) e Ramush Haradinajt, kanë ndikim të kufizuar në dinamikën e përgjithshme politike të vendit.
Partitë kryesore opozitare nuk kanë paraqitur koalicion të përbashkët parazgjedhor në KQZ, duke theksuar edhe njëherë marrëdhëniet komplekse dhe konkurrencën brenda spektrit politik shqiptar. Sipas rregullave aktuale, mandati për formimin e qeverisë i takon subjektit që fiton numrin më të madh të votave.
Lëvizja Vetëvendosje (LVV) paraqitet si opsion politik i orientuar fuqimisht drejt drejtësisë sociale, zhvillimit ekonomik, forcimit të sundimit të ligjit dhe sovranitetit të Kosovës. Subjekti ndërthur parimet e shtetit social me ambicien për rritje të qëndrueshme ekonomike, si dhe angazhim të theksuar kundër korrupsionit, promovimin e barazisë dhe mbrojtjen e qytetarëve të zakonshëm dhe grupeve të margjinalizuara. Paralelisht, LVV synon të balancojë interesat kombëtare dhe parimin e vetëvendosjes me politikat progresive socio-ekonomike. Lëvizja është themeluar në vitin 2005, ndërsa viti 2025 shënon 20-vjetorin e angazhimit të saj në politikën kosovare.
Albin Kurti dhe LVV vazhdojnë të gëzojnë mbështetje të fortë të elektoratit falë programit reformues, luftës kundër korrupsionit dhe çrrënjosjes së strukturave politike-kriminale. Ekziston perceptimi i gjerë se Kurti është lider i bindjeve të palëkundura, i përkushtuar ndaj vendimeve të tij dhe i gatshëm t’i zbatojë ato në mënyrë konsistente. Anketat parazgjedhore sugjerojnë se LVV ka potencial për një fitore bindëse, me mundësinë e kalimit të mbi 50% të votave të votuesve të vendosur – duke e shndërruar këtë proces në një “shans të dytë” për Kurtin.
Sfida kryesore të Kurtit në vitin 2026 do të përfshijnë:
Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) pozicionohet si parti qendër-djathtas, me orientim “pro-Rugovian” dhe euro-atlantik, duke reflektuar përkushtim të fortë ndaj integrimeve evropiane dhe stabilitetit të vendit. Subjekti thekson vlerat tradicionale familjare, duke e konsideruar familjen bazën e politikës sociale, ndërsa në ekonomi, teknologji dhe infrastrukturë mbron qasje më moderne. Megjithatë, LDK vazhdon të përballet me krizë të identitetit dhe mungesë reformash të brendshme.
Partia Demokratike e Kosovës (PDK) është e orientuar drejt tregut të lirë, rritjes ekonomike, punësimit dhe fuqizimit të sektorit privat, duke theksuar njëkohësisht mbrojtjen sociale për grupet e cenueshme. Ajo balanson elementet konservatore dhe kombëtare — përfshirë trashëgiminë historike të themelimit të shtetit — me politika ekonomikisht liberale. PDK e vë theksin në modernizimin e arsimit, nxitjen e inovacionit dhe përmirësimin e standardit të jetesës, duke synuar t’u ofrojë qytetarëve, sipas premtimeve të saj, “jetë më të mirë” dhe forcim të shtetësisë.
Nga aspekti organizativ, PDK ka kryer rotacion në lidership me zgjedhjen e Bedri Hamzës si kryetar, megjithëse praktikisht drejtimi i partisë shpesh shihet si i centralizuar “nga prapaskena”. LDK, e udhëhequr nga Lumir Abdixhiku, ende përballet me mungesë të mjaftueshme përvoje dhe autoriteti për të konsoliduar partinë në një kontekst politik sfidues.
Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), nën drejtimin e Ramush Haradinajt, pozicionohet si opsion qendër-djathtas, i fokusuar në rritjen ekonomike, investimet, infrastrukturën dhe arsimin, me mbështetje të konsiderueshme nga diaspora. Ajo synon transformimin e Kosovës në një shtet të qëndrueshëm, të zhvilluar dhe të orientuar qartë drejt BE-së dhe NATO-s.
Mungesa e koalicionit të përbashkët ndërmjet LDK-së dhe PDK-së, për shkak të rivalitetit historik dhe dallimeve programore, e bën të pamundur krijimin e një sinergjie opozitare. Analizat tregojnë se edhe sikur të bashkoheshin, efekti strategjik do të ishte i kufizuar; ndaj një paraqitje e ndarë shihet si mënyra më racionale për të ruajtur identitetin politik dhe për të maksimizuar potencialin elektoral të secilës parti.
LDK dhe PDK, ndonëse me peshë historike të konsiderueshme, përballen me kapacitet të kufizuar për t’i rezistuar rritjes së LVV-së, ndërsa dobësitë e tyre të brendshme dhe mungesa e lidershipit të besueshëm paraqesin pengesa të mëdha për arritjen e rezultateve që do t’u mundësonin formimin e qeverisë pa kompromise të thella koalicionare. AAK mbetet aktore relevante, por me ndikim sekondar në raport me blloqet kryesore të votuesve shqiptarë.
Lista Serbe (SL) ruan pozicionin qendror si partia dominuese e komunitetit serb në Kosovë. Programi i saj fokusohet në të drejtat kolektive të serbëve, ruajtjen e identitetit kulturor e politik, qëndrueshmërinë e komunitetit dhe bashkëpunimin e ngushtë me Serbinë, duke kundërshtuar, sipas formulimeve të saj, vendimet “anti-serbe” të autoriteteve në Prishtinë. Praktikisht, SL karakterizohet nga kombinimi i bojkotit episodik, pjesëmarrjes selektive në institucione dhe varësisë së konsiderueshme nga Beogradi.
SL pritet t’i fitojë të gjitha 10 mandatet e garantuara për komunitetin serb; në zgjedhje marrin pjesë gjithsej tre subjekte serbe. Themelimi i Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe (AKS/ZSO) mbetet prioritet kyç i Serbisë, ndërsa forma përfundimtare e tij do të reflektojë realitetin politik të krijuar pas zgjedhjeve lokale të fundit. Tensionet mes liderëve shqiptarë dhe serbë mund të ulen vetëm përmes presionit të koordinuar të bashkësisë ndërkombëtare, veçanërisht BE-së dhe SHBA-së.
Pjesëmarrja aktive dhe përfaqësimi politik i komuniteteve pakicë — boshnjakëve, turqve, komuniteteve RAE dhe goranëve — është thelbësor për legjitimitetin dhe gjithëpërfshirjen e sistemit politik. Ndryshimet në numrin e votuesve dhe organizimin e qendrave të votimit, sidomos në komunën e Graçanicës dhe në veri të Kosovës, tregojnë sesi inxhinieria administrative mund të ndikojë në dinamikën politike të pakicave dhe theksojnë sfidat për ruajtjen e një procesi zgjedhor të drejtë dhe transparent.
Rivënia nën kontroll lokal të komunave me shumicë serbe në veri të Kosovës, si dhe forcimi i komuniteteve serbe në jug të Ibrit, ka rëndësi strategjike për stabilitetin afatgjatë dhe të ardhmen politike të këtij komuniteti. Këto procese mbështeten edhe nga presidenti i Serbisë, Aleksandar Vučić, çka siguron vëmendjen e vazhdueshme ndërkombëtare dhe një kontribut të qëndrueshëm për paqen rajonale.
Vendimi fillestar i KQZ-së për të mos lejuar pjesëmarrjen e Listës Serbe shkaktoi kritika të mëdha, pasi — sipas raporteve — ky hap “rrezikonte gjithëpërfshirjen e procesit zgjedhor”. Ka shqetësim real se veprime të tilla mund të dëmtojnë besimin e qytetarëve në legjitimitetin e zgjedhjeve dhe të margjinalizojnë komunitetin serb. Përcaktimi dhe më pas anulimi i këtij vendimi dëshmon qartësisht se çështjet etnike dhe pakicat vazhdojnë të jenë të një rëndësie thelbësore për legjitimitetin e sistemit politik kosovar.
Bashkimi Evropian ka kërkuar heqjen e masave ndëshkuese ndaj Kosovës, por thekson se zhvillimet në muajt e ardhshëm do të varen nga qasja e qeverisë së re ndaj komunitetit serb, sidomos në veri.
Stabilizim ose eskalim politik: Nëse LVV siguron shumicë të re parlamentare, Albin Kurti do të ketë mundësinë të vazhdojë programin reformues dhe konsolidimin institucional, duke çuar drejt stabilizimit politik të vendit. Në të kundërt, vendi mund të përballet me vazhdim të krizës politike dhe rritje të tensioneve ndërmjet aktorëve kryesorë.
Normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë: Dialogu i ndërmjetësuar nga BE dhe SHBA mbetet thelbësor për zbatimin e plotë të Marrëveshjes së Brukselit dhe themelimin e AKS/ZSO. Përparimi ekonomik, rikthimi i diasporës dhe mbështetja ndërkombëtare mund të nxisin rritje të qëndrueshme, por mungesa e stabilitetit politik dhe një sistemi gjyqësor transparent mund të kufizojnë potencialin e zhvillimit.
Roli i pakicave: Pjesëmarrja aktive e Listës Serbe dhe respektimi i të drejtave të komuniteteve të tjera është kusht për një sistem politik legjitim dhe gjithëpërfshirës. Mbështetja e partive shqiptare shumicë mundëson krijimin e një qeverie me më pak nevojë për koncesione të mëdha ndaj partive të pakicave.
Rreziqet e sigurisë: Kosova mbetet pikë e ndjeshme gjeopolitike për shkak të rivaliteteve rajonale dhe ndikimit të fuqive të jashtme. Menaxhimi efektiv i rreziqeve të brendshme dhe rajonale të sigurisë është i domosdoshëm për stabilitetin afatgjatë.
Sipas një sondazhi të pavarur të dhjetorit 2025, në mesin e votuesve të vendosur, LVV gëzon 50–53% të mbështetjes, PDK 16–19%, LDK 15–17%, koalicioni AAK–NISMA 7–9%, ndërsa partitë e tjera arrijnë rreth 3% së bashku.
Rreth një e pesta e elektoratit mbetet e pavendosur, duke e bërë këtë grup potencialisht vendimtar. Megjithatë, LVV mbetet favorite e qartë, ndërsa rezultati përfundimtar do të varet kryesisht nga dalja në votime. Kriza politike që nga shkurt 2025 sugjeron një dalje të ulët, të parashikuar nën 40%. Përsëritjet e shpeshta të zgjedhjeve ushqejnë apatinë e votuesve dhe rrezikojnë delegjitimimin e procesit zgjedhor.
Pjesëmarrja e diasporës, e shoqëruar me një mobilizim të lartë, mund të ketë ndikim domethënës, veçanërisht në rezultatin e komuniteteve pakicë.
Sondazhet konfirmojnë se Lista Serbe pritet t’i fitojë të gjitha 10 mandatet e garantuara për komunitetin serb, duke ruajtur rolin e saj si aktor kyç në përfaqësimin politik të pakicave.
Zgjedhjet e parakohshme parlamentare të 28 dhjetorit 2025 përbëjnë moment vendimtar për të ardhmen politike dhe institucionale të Kosovës. Vendi hyn në këtë proces pa buxhet të miratuar për vitin 2026, gjë që shton presionin e bashkësisë ndërkombëtare për formimin e shpejtë të një qeverie funksionale. Këto zgjedhje, si provë për stabilitetin institucional, përfaqësojnë njëkohësisht edhe një shans të dytë për Albin Kurtin që të konsolidojë mbështetjen politike dhe të vazhdojë agjendën e tij reformuese.
Dështimi i qeverisë së mëparshme për të formuar institucionet pasqyron një krizë të thellë institucionale, ndërsa pritet që parlamenti i ri të jetë i fragmentuar dhe i karakterizuar nga dinamika të vështira negociuese. Një fitore e LVV-së dhe Albin Kurtit mund të stabilizojë vendin, të forcojë kornizën institucionale, të mundësojë miratimin e buxhetit dhe të përshpejtojë integrimin evropian. Megjithatë, ekziston rreziku që aktorë të tjerë politikë dhe komunitetet pakicë të mbeten të pakënaqur, duke intensifikuar polarizimin.
Për vitin 2026, faktorët kyç mbeten:
Fokusi në këta prioritete do të jetë vendimtar për konsolidimin e Kosovës si shtet funksional, stabil dhe gjithëpërfshirës.
Ljubljanë/Uashington/Bruksel/Prishtinë, 10 dhjetor 2025
[1] IFIMES - Instituti Ndërkombëtar për Studime të Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka status special këshillues në ECOSOC / Këshilli Ekonomik dhe Social i KB, New York, që nga viti 2018.
