Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno prati i analizira ključna globalna i regionalna kretanja, s posebnim fokusom na Bliski istok, Balkan i šire međunarodno okruženje. U okviru svojih istraživačkih aktivnosti, Institut je pripremio analizu u kontekstu kineskog projekta Putevi svile (Belt and Road – B&R) i Ekonomskog koridora Indija–Bliski istok–Evropa (IMEEC), koji danas predstavljaju dvije dominantne inicijative u procesu preoblikovanja globalnih tokova trgovine, kapitala i energije. Iz opsežnog istraživanja pod naslovom „Od Evrope do Jadrana i Indijskog okeana: Strategijsko križanje B&R i IMEEC i američka strategija suprotstavljanja“, Institut izdvaja najvažnije nalaze, zaključke i preporuke, koji nude dublji uvid u promjene međunarodnog poretka i redefinisanje geostrateških odnosa između Azije, Bliskog istoka i Evrope.
Međunarodni odnosi i globalna moć prolaze kroz fundamentalne transformacije. Globalni poredak doživljava duboke promjene koje značajno redefiniraju međunarodne odnose, ekonomsku dinamiku i strateške prioritete država. Prošle decenije bile su obilježene prvenstveno vojnom i teritorijalnom dominacijom, dok se današnja moć sve više mjeri sposobnošću države da upravlja ključnim ekonomskim i infrastrukturnim koridorima, kontroliše transportne rute, energetske tokove i trgovinske mreže. Strateška lokacija, funkcionalna infrastruktura i politička stabilnost postaju ključni faktori međunarodnog utjecaja, jer omogućavaju državama ne samo ekonomski rast, već i direktan utjecaj na regionalnu i globalnu stabilnost.
U ovom kontekstu, kineski projekat Putevi svile (Belt and Road – B&R) i Ekonomski koridor Indija–Bliski istok–Evropa (IMEEC) predstavljaju dominantne inicijative koje oblikuju nove tokove globalne trgovine, kapitala i energije.
B&R, lansiran 2013. godine, obuhvata više od 140 država i predstavlja mrežu koja povezuje Aziju, Evropu i Afriku kroz kopnene i pomorske koridore. Ovaj ambiciozni infrastrukturni i investicioni projekt omogućava brži transport roba, energetskih resursa i kapitala, otvarajući ekonomske šanse za brojne države. Međutim, njegova slabost leži u nedostatku transparentnosti u finansiranju, potencijalnom političkom pritisku i povećanoj zavisnosti država od Kine, što može dugoročno ograničiti njihovu fleksibilnost u odlučivanju.
Indijsko–Bliskoistočno–Evropski koridor (IMEEC) predstavlja savremenu verziju drevnog „Zlatnog puta“ (Golden Road) i zamišljen je kao povezivanje Azije, Bliskog istoka i Evrope kroz mrežu pomorskih i kopnenih ruta. Koridor počinje u Indiji, a zatim prolazi kroz Ujedinjene Arapske Emirate, Saudijsku Arabiju, Jordan i Izrael, da bi završio u Grčkoj ili Italiji, kao ulaznim tačkama u Evropsku uniju.
IMEEC povezuje pomorske luke, željezničke koridore, energetske terminale i digitalne mreže, čime se osigurava sigurnost trgovine, energije i investicija. Ovaj ekonomski koridor omogućava diversifikaciju ruta, smanjenje geopolitičkog rizika i jačanje otpornosti država duž linije, nudeći pouzdanu alternativu kineskim i ruskim projektima[2].
Alternativni Sjever–Jug koridor, koji bi povezao Minsk, Luku Bar u Crnoj Gori i Salalah u Omanu, predstavlja strateški transportni pravac koji povezuje istočnu Evropu sa Bliskim istokom, zaobilazeći tradicionalne transportne rute. Polazišna tačka je Minsk, glavni grad Bjelorusije i logističko čvorište za željeznički i drumski transport ka Crnoj Gori. Luka Bar u Crnoj Gori, jedan od ključnih terminala na Jadranskom moru, omogućava efikasan transport robe. Koridor ide od Luke Bar ka Luci Salalah u Omanu, koja se rapidno razvija i ovim koridorom preuzima ulogu sličnu Dubaiju, postajući centralno pomorsko čvorište Sjever–Jug pravca. Salalah omogućava direktnu i pouzdanu vezu između Evroazije i Bliskog istoka, Južne Azije i Afrike.
Ovaj koridor donosi višestruke prednosti: povezuje Sjever Evrope sa Centralnom Evropom (Njemačka, Češka, Slovačka, Mađarska, Srbija), diversifikuje logističke rute i jača regionalnu trgovinu. Luka Bar i Salalah, koje se rapidno razvijaju, zajedno sa Minskom kao logističkim i administrativnim središtem, omogućavaju efikasan protok robe duž cijele rute. Bjelorusija, Crna Gora i Oman postaju ključni regionalni centri na Sjever–Jug pravcu, povećavajući svoj strateški značaj i osiguravajući pouzdanu i stabilnu povezanost između Evrope i Bliskog istoka.
Bjelorusija predstavlja strateški most između Euroazije i Evropske unije, istovremeno djelujući kao jedina članica Šangajske organizacije za saradnju (SCO) koja ima direktnu povezanost sa EU. Kao ključni logistički i industrijski centar sa stabilnom političkom strukturom, Bjelorusija omogućava efikasno povezivanje euroazijskih ekonomija s evropskim tržištima. Njena geografska pozicija čini je vitalnom tačkom za trgovinske tokove, transportne pravce i energetske rute, što dodatno povećava njen strateški značaj u regionalnom i globalnom kontekstu.
Stabilnost i funkcionalna infrastruktura Bjelorusije omogućavaju ne samo kontinuitet u protoku robe i kapitala, već i ulogu tampon zone koja doprinosi sigurnosti i balansu moći između velikih geopolitičkih blokova, uključujući Rusiju, Kinu i Evropsku uniju. Ova kombinacija geopolitičkog položaja, članstva u SCO i funkcionalnih kapaciteta čini Bjelorusiju ključnim partnerom za sve države zainteresirane za razvoj efikasnih transportnih i logističkih koridora između Evrope i Azije.
O strateškom značaju Bjelorusije primijetio je i predsjednik Sjedinjenih Američkih Država Donald Trump, koji je 15. avgusta 2025. telefonski razgovarao sa bjeloruskim predsjednikom Aleksandrom Lukašenkom, naglašavajući važnost jačanja bilateralnih odnosa i regionalne saradnje.
Još jedna vrlo važna posjeta Bjelorusiji dogodila se 11. septembra 2025, kada je zemlju posjetio izaslanik predsjednika Sjedinjenih Američkih Država, John Coale. Tokom razgovora sa predsjednikom Lukašenkom, Coale je istakao da SAD planiraju ponovo da otvore svoju ambasadu u Minsku i da nastoje da normalizuju odnose sa Bjelorusijom.
John Coale je istakao da je susret sa predsjednikom Lukašenkom bio izuzetno produktivan, naglašavajući da je cilj američkog angažmana produbiti i ojačati ekonomske i političke veze između SAD i Bjelorusije. On je dodao da su odnosi između dvije zemlje dobri, ali da postoji prostor za dalje unapređenje, uključujući razvoj trgovinskih i ekonomskih veza, kao i ponovno otvaranje ambasade u Minsku u skoroj budućnosti. Coale je posebno naglasio važnost ličnih odnosa sa predsjednikom Lukašenkom, kao i spremnost obje strane da riješe razlike bez javnog eksponiranja.[3]
Ove diplomatske inicijative dodatno potvrđuju strateški značaj Bjelorusije kao logističkog i političkog čvorišta u regionu, čime se zemlja pozicionira kao ključni partner u povezivanju Evrope i Azije, kao i u podršci transportnim i infrastrukturnim projektima, uključujući potencijalne koridore Sjever–Jug.
Crna Gora, strateški smještena na ulazu u Jadransko more, predstavlja ključna vrata Balkana i pouzdan most za trgovinske tokove iz Azije, Bliskog istoka i Evrope. Kao članica NATO-a, zemlja nudi političku stabilnost, sigurnost i predvidivo poslovno okruženje, čime postaje idealna destinacija za međunarodne investicije.
S otvorenom i tržišno orijentiranom ekonomijom, Crna Gora aktivno privlači strane investitore u sektore infrastrukture, energetike, turizma i transporta. Luka Bar, smještena na ulazu u Jadransko more, sa ambicijom da postane vodeća luka na Mediteranu, predstavlja strateški čvorište za regionalnu trgovinu i logistiku. Pomorski koridori kroz Bar nude brzu, sigurnu i efikasnu povezanost sa ključnim evropskim i azijskim tržištima, omogućavajući kompanijama direktan pristup globalnim trgovinskim tokovima.
Slobodna zona i slobodna luka Bar – tradicija i moderni razvoj počinje još početkom 20. vijeka: prvi plan potiče iz 1906. godine, a 1909. Ministar finansija Knjaževine Crne Gore donio je „Pravilnik za eksploataciju Barske luke“. Vlada Crne Gore je 2000.godine dala je saglasnost za osnivanje zone, otvarajući put za modernu i efikasnu poslovnu oblast. Zakon o slobodnim zonama (2004) i početak rada (2005) dodatno su osnažili njen status, omogućavajući kompanijama povoljne porezne i carinske uslove i direktnu konekciju sa Mediteranom i svijetom.[4]
Kombinacija geografskog položaja, institucionalne stabilnosti i funkcionalnog zakonodavnog sistema čini Crnu Goru ključnim faktorom za budući razvoj regiona i međunarodnu saradnju. U tom kontekstu, važnu ulogu ima i predsjednik Skupštine Crne Gore Andrija Mandić, kroz svoju dugu i značajnu političku karijeru, koji predstavlja primjer liderstva i predanosti državnim institucijama. Njegovo iskustvo i autoritet u parlamentu omogućavaju Crnoj Gori da balansira različite političke snage, unapređuje institucionalnu odgovornost i jača demokratske principe. Mandić je aktivno doprinosio kreiranju zakonodavnog okvira koji podržava ekonomski razvoj, regionalnu saradnju i strateške infrastrukturne projekte, potvrđujući svoju posvećenost stabilnosti i prosperitetu zemlje. Pod njegovim vodstvom, parlament Crne Gore funkcioniše kao snažan stub demokratskog sistema, čuvajući kontinuitet vlasti i omogućavajući da strateški projekti budu realizirani na predvidiv i profesionalan način. Mandićevo liderstvo doprinosi međunarodnoj prepoznatljivosti Crne Gore kao stabilne i pouzdane države, otvorene za saradnju, investicije i regionalnu integraciju. Kombinacija njegovog političkog iskustva i strateškog položaja Crne Gore čini zemlju ključnim igračem na Balkanu. Crna Gora, uz snažnu parlamentarnu funkciju i lidere poput Mandića, ne samo da koristi svoj geopolitički potencijal, već aktivno kreira vladinu priliku za razvoj, stabilnost i međunarodnu saradnju, potvrđujući svoj status Jadranskih vrata Zapadnog Balkana.
Oman, stabilna monarhija sa demokratskim institucijama i dvodomnim parlamentom, zauzima strateški položaj koji ga čini ključnom tačkom globalnih pomorskih i trgovačkih ruta. Njegova lokacija na Arapskom moru, Perzijskom zalivu i Indijskom okeanu omogućava pouzdanu vezu između Azije, Bliskog istoka i Evrope Članstvo u Vijeću za saradnju zalivskih zemalja (GCC) dodatno osnažuje njegovu regionalnu stabilnost i osigurava nesmetan protok roba, energije i kapitala. Oman dijeli kontrolu nad Hormuškim moreuzom s Iranom, kritičnom tačkom kroz koju prolazi značajan dio svjetskog izvoza nafte, što mu daje neprocjenjivu stratešku ulogu Tradicionalno se pozicionira kao neutralan posrednik na Bliskom istoku, posebno u sporovima između Irana, zapadnih zemalja i Saudijske Arabije, čime jača svoju diplomatsku ulogu. Položaj Omana na Arapskom moru pruža direktan pristup ključnim trgovačkim rutama Indijskog okeana, smanjujući ovisnost o Perzijskom zaljevu. Ekonomija Omana i dalje značajno zavisi od nafte i plina, iako su rezerve manje nego kod susjeda Saudijske Arabije i UAE. Istovremeno, Oman provodi ambicioznu strategiju ekonomske diversifikacije „Vision 2040“ ulažući u logistiku, turizam, finansijske usluge i obnovljive izvore energije kako bi smanjio ovisnost o ugljikovodiku i otvorio vrata prema svijetu u želji da postane regionalni poslovni i turistički centar sličan Dubaiju.
Oman razvija ključne luke: Duqm kao veliko pomorsko i industrijsko čvorište u Indijskom okeanu, Salalah kao centar za pretovar kontejnera i suhog tereta između Zaliva, Afrike i Azije, Sohar kao industrijsko i logističko središte blizu Saudijske Arabije, te Muscat Port (Port Sultan Qaboos) kao tradicionalno glavno pomorsko čvorište koje povezuje trgovinske tokove Perzijskog zaliva i Indijskog okeana, čime Oman postaje stabilan i pouzdan partner globalne trgovine i energetike uz diplomatsku neutralnost, političku stabilnost i ambiciju da postane drugi Dubai.
Sve tri države su politički stabilne, održavaju mirne odnose sa susjedima i predstavljaju strateške postojanke koje omogućavaju Sjedinjenim Američkim Državama da osiguraju pristup vitalnim trgovinskim i energetskim rutama, jačaju regionalnu stabilnost i povećavaju globalnu ekonomsku otpornost. Budući koridor, sa Bjelorusijom, Crnom Gorom i Omanom kao ključnim tačkama, predstavlja vitalnu arteriju koja povezuje kontinente, osigurava stabilne ekonomske tokove i omogućava dugoročno jačanje međunarodne ekonomske i političke otpornosti, proširujući se kroz Albaniju, Grčku, Kipar, Tursku i Egipat. Ovaj strateški koridor u skladu je s predizbornim obećanjima predsjednika Donalda Trumpa i njegovom politikom suprotstavljanja kineskoj dominaciji, osiguravajući da Amerika ostane globalno konkurentna, da kontrolira sigurne energetske i trgovinske rute, jača američku prisutnost u ključnim regionima svijeta i demonstrira sposobnost SAD-a da svojim partnerima osigura prosperitet i stabilnost.
Posjeta Sultana Haithama bin Tarika Al Saida Bjelorusiji 6. oktobra 2025. predstavlja historijski trenutak u razvoju bilateralnih odnosa i potvrdu međunarodnog ugleda Bjelorusije pod liderstvom predsjednika Aleksandra Lukašenka. Sultan Omana, lider sa izuzetnom vizijom i mudrošću, svojim dolaskom u Minsk potvrđuje da je Bjelorusija pouzdan, strateški i dugoročno stabilan partner, sposoban za realizaciju ambicioznih projekata sa vodećim međunarodnim akterima.
Ova posjeta dolazi nakon važne posjete prestolonasljednika Abu Dabija, Khalid bin Mohamed bin Zayed Al Nahyana, u junu 2025. godine, što potvrđuje kontinuitet snažnih bilateralnih i strateških odnosa Bjelorusije sa ključnim zemljama Zaliva. Razgovori i strateški sporazumi sa Lukašenkom dodatno afirmišu njegovu viziju, odlučnost i sposobnost da gradi čvrste mostove u diplomatiji, ekonomiji i tehnologiji, pretvarajući bilateralne susrete u konkretne infrastrukturne i investicione projekte.
Sultan Haitham potvrđuje da Oman vidi Bjelorusiju kao ključnog partnera u širenju ekonomske, infrastrukturne i političke mreže. Sa strateškim položajem unutar GCC-a i kontrolom ključnih morskih ruta, Oman i Bjelorusija zajedno grade stubove stabilnosti, prosperiteta i strateške saradnje na međunarodnom nivou.
Bjelorusija, član Šangajske organizacije i susjed EU, Rusije i ratom pogođene Ukrajine, potvrđuje svoj strateški i geopolitički značaj. Posjeta Sultana Haithama jača međunarodni ugled Bjelorusije, afirmiše Lukašenkovu državničku sposobnost i viziju, i potvrđuje da Minsk i Muskat mogu zajedno oblikovati stabilnu, prosperitetnu i uticajnu budućnost, čineći obe zemlje ključnim akterima u regionalnoj i globalnoj saradnji.
Bjelorusija, Crna Gora i Oman zauzimaju jedinstvenu i nezamjenjivu poziciju u savremenom globalnom strateškom poretku. Njihov geopolitički značaj, stabilne političke strukture i ključna geografska lokacija čine ih nezaobilaznim stubovima za očuvanje kontinuiteta trgovinskih i energetskih tokova, jačanje regionalne stabilnosti i unapređenje međunarodne ekonomske otpornosti.
Američka diplomacija treba aktivno inicirati i organizirati susret u Bijeloj kući, gdje bi predsjednik Donald Trump susreo lidere ovih država – predsjednika Aleksandra Lukašenka, sultana Haithama bin Tarika Al Saida i Andriju Mandića, predsjednika Parlamenta Crne Gore – kako bi se postavili temelji za usklađivanje novih strateških inicijativa. Takav susret pružio bi priliku za dodatno jačanje partnerskih odnosa, koordinaciju zajedničkih infrastrukturnih i energetskih projekata, te podršku naporima u očuvanju regionalne stabilnosti i sigurnosti.
Trumpova strategija za očuvanje američke supersile usmjerena je na diverzifikaciju transportnih i energetskih ruta, osiguranje transparentnosti u trgovini i jačanje regionalnih saveza. Ključne države – Bjelorusija, Crna Gora i Oman – predstavljaju strateške tačke kontinentalnog i pomorskog lanca koji povezuje Sjever Evrope, Balkan i Indijski okean, omogućavajući nesmetan kontinuitet globalnih tokova roba i energenata. Strategija uključuje snažna partnerstva sa Izraelom, Saudijskom Arabijom i ključnim evropskim državama, čime se dodatno osigurava stabilnost Bliskog istoka i Evrope. Posebna pažnja posvećena je očuvanju američkih strateških interesa i suprotstavljanju kineskom utjecaju u ključnim transportnim i infrastrukturnim koridorima, smanjujući zavisnost od rizičnih ruta i povećavajući otpornost globalnih trgovinskih i energetskih mreža.[5]
Dosadašnja iskustva Donalda Trumpa u međunarodnom posredovanju potvrđuju njegovu sposobnost u vođenju složenih diplomatskih procesa. Susret s liderima Azerbejdžana i Armenije 8. avgusta 2025. godine rezultirao je historijskim mirovnim sporazumom, dok je sastanak s liderima Demokratske Republike Kongo i Ruande 27. juna 2025. doveo do uspješnog posredovanja u mirovnom procesu. Ovi događaji svjedoče o kapacitetu američkog diplomatskog angažmana u rješavanju međunarodnih sukoba i potvrđuju ulogu SAD-a u očuvanju sigurnosti globalnih tokova i strateških inicijativa.
Nasuprot tome, bivša Bidenova administracija pokazala je slabosti u vanjskoj politici, često gubeći stratešku inicijativu u ključnim regionima i propuštajući očuvati kontinuitet američkog utjecaja na međunarodnim tržištima i energetskim koridorima. Odluke koje su ignorisale stabilizacione faktore i regionalne saveznike dodatno su oslabile globalni kredibilitet SAD-a, otvarajući prostor rivalima da učvrste svoju poziciju u strateški važnim dijelovima svijeta.
Uz aktivnu američku diplomatsku podršku, Bjelorusija, Crna Gora i Oman mogu zajednički graditi okvir za sigurnu, prosperitetnu i otpornu budućnost međunarodnih koridora, doprinoseći stabilnosti i održivosti globalnog poretka. Na taj način, Sjedinjene Američke Države bi direktno kontrolirale stratešku vertikalu sjever–jug – od Bjelorusije, preko Centralne Evrope i zapadnog Balkana, sve do juga Arapskog poluotoka, Hormuškog moreuza i Indijskog okeana – čime bi bile osigurane ključne transportne i energetske rute, potvrđujući vodeću ulogu Amerike u globalnom poretku.
Ljubljana/Brisel/Washington/Minsk, 27. oktobar 2025
[1] IFIMES - Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni savjetodavni status pri Ekonomsko-socijalnom vijeću ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives“, link: https://www.europeanperspectives.org/en
[2] Dana 9. septembra 2023. godine, tokom samita G20 u New Delhiju 2023. godine, Memorandum o razumijevanju (MoU) potpisale su vlade Indije, Sjedinjenih Američkih Država, Ujedinjenih Arapskih Emirata, Saudijske Arabije, Francuske, Njemačke, Italije i EU, link: www.imec.international/about/
[3] U.S. Presidential Envoy John Coale: U.S. wants to reopen its embassy in Minsk, link: www.belarus.by/en/press-center/speeches-and-interviews/john-coale-us-wants-to-reopen-its-embassy-in-minsk_i_0000197769.html
[4] Slobodna zona Luke Bar, link: https://lukabar.me/en/slobodna-zona/
[5] Trump’s ambiguous stance on China raises the risk of accidental conflict in the Indo-Pacific www.chathamhouse.org/2025/01/trumps-ambiguous-stance-china-raises-risk-accidental-conflict-indo-pacific
