Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno prati i analizira ključna globalna i regionalna kretanja, s posebnim fokusom na Bliski istok, Balkan i šire međunarodno okruženje. Kao dio svojih istraživačkih aktivnosti, institut je pripremio detaljnu analizu o tome kako male i srednje države doprinose oblikovanju modernog međunarodnog poretka. Iz opsežnog istraživanja pod naslovom „Mali igrači, veliki uticaj: Kako male i srednje države oblikuju međunarodni poredak“, IFIMES ističe primjere Bjelorusije, Srbije, Crne Gore in Omana, koji ilustruju da čak i manje zemlje mogu igrati važnu ulogu u oblikovanju globalne stabilnosti i dinamike međunarodnih odnosa.
Svijet danas ulazi u novu eru globalne dinamike, obilježenu ubrzanim tehnološkim napretkom, rastućom međuzavisnošću i promjenama u geopolitičkoj ravnoteži. Ove okolnosti otvaraju izvanredne mogućnosti za male i srednje države da, kroz strateške diplomatske, političke i ekonomske inicijative, zauzmu vidljivu i utjecajnu poziciju u oblikovanju globalnog poretka. Dok tradicionalne sile i dalje imaju značajan uticaj, sposobnost prilagođavanja novim tokovima, inovativnog povezivanja regionalnih i globalnih interesa te kreiranja održivih ekonomskih i infrastrukturnih modela omogućava manjim državama da postanu aktivni kreatori međunarodnih procesa.
Sposobnost malih i srednjih država da balansiraju interese velikih sila, razvijaju sofisticirane diplomatske mreže i implementiraju projekte koji povezuju kontinente, region i ključne ekonomske koridore postaje ključni faktor njihovog međunarodnog uticaja. Ove države ne djeluju izolovano – njihov uticaj proizlazi iz koordinisanih inicijativa koje integrišu digitalne tehnologije, inovacije, održive infrastrukturne projekte i multiregionalne ekonomske strategije. Na taj način one jačaju ne samo svoj međunarodni ugled, već i regionalnu i globalnu stabilnost, pokazujući da snaga u savremenom svijetu više nije određena isključivo veličinom teritorije ili brojem stanovnika, već strateškom vizijom, efikasnom diplomatijom i sposobnošću za stvaranje sinergije među različitim globalnim akterima.
Primjeri uspješnih inicijativa uključuju modernizaciju transportnih i logističkih mreža koje povezuju Evropu, Bliski istok i Aziju, razvoj start-up ekosistema i digitalizaciju industrija, te kreiranje međunarodnih platformi za inovacije i tehnologiju koje omogućavaju pristup globalnim tržištima i privlačenje investicija. Mali i srednji igrači pokazuju da je inovacija ključna komponenta njihovog uticaja, a integracija modernih tehnologija i održivih ekonomskih modela može generisati učinke koji nadmašuju njihov formalni geopolitički značaj.
Među državama koje posebno demonstriraju kako mali i srednji igrači kroz inovacije, ekonomiju i diplomaciju mogu ostvariti značajan i vidljiv globalni uticaj su Bjelorusija, Srbija, Crna Gora, i Oman. Njihova sposobnost da koriste globalne tokove za stvaranje stabilnosti, prosperiteta i međunarodnog ugleda predstavlja inspirativan primjer za druge države sličnog strateškog profila.[2]
Bjelorusija zauzima strateški položaj u srcu Evrope, predstavljajući ključnu vezu između Istoka i Zapada. Njena geopolitička uloga ogleda se u aktivnom učešću u regionalnim sigurnosnim inicijativama, diplomatskim forumima i bilateralnim te multilateralnim samitima sa evropskim i azijskim partnerima. Ove aktivnosti ne samo da jačaju regionalni mir, već i pozicioniraju Bjelorusiju kao pouzdanog i stabilnog partnera u kompleksnim međunarodnim odnosima.
Ekonomski razvoj Bjelorusije temelji se na industrijskim zonama, digitalizaciji, inovacijama u IT sektoru i modernizaciji ključne infrastrukture. Država aktivno implementira projekte koji povezuju tehnologiju, energiju i urbani razvoj, čime se kreiraju održivi modeli rasta i međunarodne saradnje. Posebno značajan projekt je „Smart City Minsk”, koji služi kao primjer integracije modernih tehnologija u urbani život, poboljšavajući efikasnost javnih servisa, infrastrukturu i energetsku održivost.
Pored toga, Bjelorusija razvija partnerstva u Centralnoj i Istočnoj Evropi za modernizaciju transportnih koridora i logističke infrastrukture, čime se otvaraju nove mogućnosti trgovine i regionalnog povezivanja. Organizacija međunarodnog sajma inovacija i tehnologije u Minsku dodatno afirmiše zemlju kao centar tehnoloških i industrijskih dostignuća, privlačeći pažnju evropskih i azijskih investitora i stvarajući platformu za razmjenu znanja i inovacija.
Ova postignuća odražavaju vizionarsku i odgovornu politiku bjeloruskog predsjednika Aleksandra Lukašenka, usmjerenu na dugoročni prosperitet i stabilnost zemlje. Kroz kombinaciju strateške diplomatije, tehnološkog razvoja i ekonomskih inicijativa, Bjelorusija pokazuje da i srednje države mogu ostvariti značajan i održiv globalni uticaj, potvrđujući svoj status kao pouzdanog aktera na međunarodnoj sceni.
Srbija zauzima centralno geostrateško mjesto na Balkanu, služeći kao ključni faktor stabilnosti, razvoja i regionalne integracije. Njena pozicija između centralne Evrope, Jadranskog mora i Bliskog istoka omogućava zemlji da balansira interese različitih međunarodnih aktera, dok diplomatske inicijative, strateška partnerstva i multilateralna saradnja sa susjednim državama i globalnim silama dodatno jačaju njen međunarodni ugled i uticaj.
Ekonomski razvoj Srbije u proteklim godinama karakterišu intenzivna modernizacija infrastrukture, energetska transformacija, digitalizacija i razvoj inovativnih tehnologija. Ova strategija rezultirala je snažnim ekonomskim rastom, a realni BDP Srbije u 2024. godini porastao je za 3,9 %.
Posebno značajnu ulogu ima široka mreža autoputeva koja povezuje Evropu i Aziju. U posljednjih deset godina završeno je više od 750 kilometara modernih autoputeva, uključujući ključne koridore koji povezuju Beograd sa granicama Mađarske, Bugarske i Crne Gore. Ovi transportni koridori ne samo da poboljšavaju logistiku i trgovinu, već i pozicioniraju Srbiju kao centralno regionalno čvorište za ekonomsku saradnju između Evrope i Azije.
Pored infrastrukture, Srbija snažno ulaže u razvoj IT sektora, tehnoloških parkova i inovacionih centara u Beogradu i drugim urbanim centrima, privlačeći međunarodne kompanije, start-upove i globalne investicije. Takva strategija podstiče tehnološki razvoj, digitalnu transformaciju i konkurentnost domaće ekonomije, dodatno jačajući njen međunarodni ugled i doprinos regionalnom rastu.
Posebno istaknuto mjesto u savremenoj historiji zemlje zauzima organizacija EXPO 2027 u Beogradu, najveći događaj u posljednjih 30 godina, koji potvrđuje stratešku viziju i omogućava građanima da budu ponosni na liderstvo predsjednika Srbije Aleksandra Vučića. Njegova politika, uprkos pojedinim opozicionim kritikama i izvana, vodi ka jačanju međunarodnog ugleda, prosperitetu i stabilnosti zemlje.
Kroz koordinirane diplomatske aktivnosti, infrastrukturne projekte, digitalne inovacije i regionalne inicijative, Srbija pokazuje da srednje velike zemlje mogu ostvariti značajan međunarodni uticaj. Povezujući transportne koridore, unapređujući tehnologiju i promovirajući svoje ekonomske i kulturne potencijale, zemlja aktivno učestvuje u oblikovanju regionalnog i globalnog poretka, potvrđujući ulogu pouzdanog i strateški važnog aktera.[3]
Crna Gora, iako relativno mala zemlja, dokazuje da veličina nije odlučujući faktor za značajan doprinos međunarodnim tokovima. Zahvaljujući strateškom položaju na Balkanu i jadranskoj obali, ona predstavlja ključni most između Centralne Evrope i Mediterana, doprinoseći regionalnoj stabilnosti, razvoju i integraciji.
U protekle dvije godine Crna Gora je uspješno implementirala niz reformi i zakona koji dodatno poboljšavaju njen investicioni profil i atraktivnost za domaći i strani kapital. Skupština Crne Gore, pod vođstvom Andrije Mandića, zacrtala je razvojni put koji obuhvata unaprijeđeni pravni okvir za finansijska tržišta i fondove, modernizaciju turističkog sektora i inovativnih tehnologija, te jasnije i atraktivnije investicione podsticaje kroz Državni registar mjera.
Primjeri konkretnih zakonodavnih inicijativa uključuju usvajanje Nacrta zakona o otvorenim investicionim fondovima sa javnom ponudom i Zakona o alternativnim investicionim fondovima (AIF) 2024. i 2025. godine, čime se značajno modernizuje regulativa investicija i usklađuje sa standardima Evropske unije. Ažurirani „Inventar podsticaja za investicije 2025“ sada obuhvata 55 mjera podrške za domaće i strane investitore, uključujući finansijske, fiskalne i nefinansijske podsticaje. Paralelno, usvojene su izmjene zakona o prostornom planiranju i izgradnji objekata, kako bi se ubrzao i pojednostavio proces ulaganja u infrastrukturu, turistička područja i sektore inovativnih tehnologija.
Ove zakonske i institucionalne reforme stvaraju povoljnije okruženje za kapital i preduzetništvo, reflektujući odgovornu politiku predsjednika crnogorske skupštine Andrije Mandića usmjerenu na transparentnost, stabilnost i dugoročni rast. Na ovaj način, Crna Gora gradi reputaciju zemlje koja nije samo „mali igrač“, već država koja ostvaruje vidljiv uticaj kroz inovacije, održivi turizam, projekte obnovljivih izvora energije i ekosistem IT start-upova.
Kroz ovaj vizionarski pristup i jasnu strategiju razvoja, Crna Gora se afirmiše kao moderna, konkurentna i perspektivna država, spremna da privuče investicije, inovacije i talente, postajući uzor u regionu i simbol stabilnosti i prosperiteta.[4]
Oman se ističe kao stub stabilnosti, neutralnosti i inovacija u Zalivu. Njegova diplomacija predstavlja model uravnoteženosti i mudrosti u međunarodnim odnosima, a sposobnost posredovanja između različitih regionalnih interesa čini Oman ključnim faktorom mira u regiji. Tokom posljednjih godina, zemlja je bila posrednik u brojnim diplomatskim inicijativama koje su smirivale napetosti i omogućavale konstruktivan dijalog među regionalnim silama, potvrđujući reputaciju pouzdane i neutralne države.
Ekonomska strategija „Oman Vision 2040“ transformiše zemlju u centar inovacija, logistike i održivog razvoja, stvarajući okvir za dugoročni prosperitet i konkurentnost. Pored tradicionalnog energetskog sektora, Oman aktivno razvija infrastrukturu, uključujući luku Duqm, koja postaje globalni logistički i industrijski centar povezujući Aziju, Afriku i Evropu. Ulaganja u zelene tehnologije, posebno solarne i vjetroelektrane, pozicioniraju Oman kao pionira čiste energije u regiji, dok razvoj start-up ekosistema u Muscatu, s naglaskom na digitalne inovacije i održivu ekonomiju, dodatno jača privredni i tehnološki potencijal zemlje.
Oman se sve više afirmiše i kao atraktivna investicijska destinacija. Strane kompanije iz oblasti logistike, energetike, IT sektora i obnovljivih izvora energije prepoznaju zemlju kao stabilnu i sigurnu lokaciju za ulaganja. Zajednički infrastrukturni i energetski projekti sa državama od Azije do Evrope dodatno potvrđuju status Omana kao međunarodnog partnera sposoban za kreiranje sinergija između različitih ekonomskih i strateških interesa.
Uspjesi Omana odražavaju vizionarsku i odgovornu politiku sultana Haithama bin Tarika, koji posvećuje energiju miru, inovacijama i prosperitetu svog naroda. Oman se pozicionira kao model stabilnosti, neutralnosti i održivog razvoja, te kao država koja svojim diplomatskim i ekonomskim djelovanjem postaje ključni akter u regionalnom i globalnom kontekstu.[5]
Donald Trump, kroz svoj entuzijazam, stratešku viziju i energičnu diplomatiju, značajno je oblikovao globalnu sigurnost i međunarodne odnose. Njegova politika fokusirana je na konkretne rezultate u smanjenju sukoba i jačanju stabilnosti, što je prepoznato kroz nominaciju za Nobelovu nagradu. Pod njegovim posredovanjem i inicijativama, sedam značajnih međunarodnih sukoba i ratova širom svijeta uspješno je zaustavljeno ili stabilizirano:
Trumpova istočna politika posebno je naglašavala stratešku saradnju sa Rusijom, Bjelorusijom i Ukrajinom, kao i s kavkaskim državama – Gruzijom, Azerbejdžanom i Armenijom – kroz infrastrukturne, energetske i tehnološke projekte. Ove inicijative omogućile su malim i srednje velikim državama da značajno povećaju svoj međunarodni uticaj, stabilnost i ekonomski razvoj, dok su diplomatske aktivnosti i medijacija u krizama doprinijele izgradnji povjerenja među regionalnim akterima i prevenciji potencijalnih sukoba.
Sedam sukoba koje je posredno ili direktno stabilizovao predstavlja značajan doprinos globalnom miru i sigurnosti, što Trump čini kandidatom za Nobelovu nagradu za mir. Njegova vizija pokazuje da proaktivna diplomatija, strateška saradnja i odlučna politika mogu donijeti konkretne rezultate u smanjenju globalnih tenzija i jačanju međunarodnog optimizma.
Za razliku od tradicionalne američke politike, koja je često favorizirala velike sile poput Kanade, Njemačke i Japana, Trump pridaje izuzetnu pažnju malim i srednjim državama, prepoznajući njihov potencijal za oblikovanje međunarodnih tokova, regionalne stabilnosti i globalnog prosperiteta kroz inovacije, ekonomski razvoj i stratešku diplomatiju. Ovo predstavlja novu paradigmu u američkom i svjetskom vođenju vanjske politike.
U savremenom svijetu međunarodni uticaj više nije privilegija isključivo velikih sila. Male i srednje velike države, kroz stratešku politiku, inovacije i aktivno učešće u multiregionalnim inicijativama, ostvaruju značajan globalni doprinos. Njihova uloga postaje sve vidljivija jer kombinacija fleksibilnosti, inovacija i stabilne politike omogućava kreiranje novih globalnih modela saradnje i jačanje regionalne i svjetske stabilnosti.
Primjeri poput Bjelorusije, Srbije, Crne Gore i Omana jasno pokazuju da veličina države nije presudna – ključ su vizija, efikasna diplomatija i sposobnost balansiranja interesa velikih sila. Ove države grade mostove između kontinenata, povezuju ekonomije i doprinose globalnom miru, dok strateški ekonomski projekti i infrastrukturna ulaganja otvaraju nove mogućnosti partnerstva.
Politika Donalda Trumpa dodatno osnažuje ovu paradigmu: njegov fokus na male i srednje velike države, prepoznajući njihov potencijal za oblikovanje međunarodnih tokova i jačanje regionalne stabilnosti, pokazuje da upravo ovi „tihi akteri” često ostvaruju najveće rezultate u izgradnji stabilnog i optimističnog svjetskog poretka.
Zaključno, mali i srednje veliki igrači dokazali su da strateški fokus, inovativnost i vizionarska politika omogućavaju ostvarivanje značajnog međunarodnog uticaja. Njihove inicijative u ekonomiji, tehnologiji i diplomatiji jasno potvrđuju da veličina države nije presudan faktor za globalni uspjeh. Kroz koordinisanu akciju, dugoročnu viziju i aktivnu saradnju s velikim i regionalnim silama, ove države postaju pokretači stabilnosti, prosperiteta i globalnog razvoja.[6]
Ljubljana/Brisel/Washington/Minsk, 14. novembar 2025
[1] IFIMES - Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni savjetodavni status pri Ekonomsko-socijalnom vijeću ECOSOC/UN, New York, od 2018.godine i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives“, link: https://www.europeanperspectives.org/en
[2] New economic statecraft and global technology conflicts: the dilemma for middle powers, link. www.cambridge.org/core/journals/business-and-politics/article/new-economic-statecraft-and-global-technology-conflicts-the-dilemma-for-middle-powers/A9BBC3868B56EE9AA8827029BED55054
[3] Unlocking the Western Balkans: Why Serbia Holds the Geopolitical Key, link: https://ecipe.org/blog/unlocking-the-western-balkans-serbia/?utm_source=chatgpt.com
[4] Omnia Capital Group, “Montenegro‑The Adriatic’s Rising Star for Global Property Investment and Wealth Migration, link: www.omniacapitalgroup.com/reports-intelligence/montenegro-the-adriatics-rising-star-for-global-property-investment-and-wealth-migration?utm_source=chatgpt.com
[5] U.S. Department of State, “2025 Oman Investment Climate Statement”, 2025., link: www.state.gov/wp-content/uploads/2025/09/638719_2025-Oman-Investment-Climate-Statement.pdf?utm_source=chatgpt.com
[6] Organization for Economic Co‑operation and Development (OECD), “States of Fragility 2025: Understanding the Role of Small and Medium States in Global Stability”, OECD Publishing, 2025., link: www.oecd.org/en/publications/2025/02/states-of-fragility-2025_c9080496.html?utm_source=chatgpt.com
