Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane, Slovenija, redovno prati i analizira događaje na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. Povodom lokalnih izbora na Kosovu, zakazanih za 12. oktobar 2025. godine, IFIMES je pripremio nastavak analize aktuelne političke situacije u završnici izborne kampanje. Iz obimne studije „Lokalni izbori na Kosovu 2025: Uloga Rusije, SAD i EU u preoblikovanju političkog pejzaža“ izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove, pružajući jasan pregled političkih trendova, izazova i mogućnosti za dijalog između Prištine i Beograda, kao i za integraciju etničkih zajednica unutar kosovskih institucija.
Peti lokalni izbori na Kosovu od proglašenja nezavisnosti 2008. godine održat će se 12. oktobra, dok je drugi krug zakazan za 2. novembar. Izbori obuhvataju 38 opština, u kojima će se birati gradonačelnici i sastavi opštinskih skupština.
Međunarodni institut IFIMES već je objavio analizu pod naslovom: „Lokalni izbori na Kosovu 2025: Između institucionalne blokade i demokratskog testa“ (29.9.2025.), dostupnu na linku: https://www.ifimes.org/ba/istrazivanja/lokalni-izbori-na-kosovu-2025-izmedu-institucionalne-blokade-i-demokratskog-testa/5616
Rezultati ovih izbora imaju presudan uticaj na političku stabilnost, integraciju manjina i međunarodni položaj Kosova. Ako Pokret Samoopredjeljenje (LVV) zadrži ili proširi kontrolu nad većinom opština, to bi osnažilo poziciju premijera Albina Kurtija u pregovorima s međunarodnim akterima, ali bi moglo produbiti unutrašnju polarizaciju, posebno ako opozicija i srpska zajednica ocijene da izbori nisu bili fer i transparentni.
S druge strane, uspjeh opozicionih stranaka (Demokratska partija Kosova – PDK, Demokratski savez Kosova – LDK, Alijansa za budućnost Kosova – AAK) mogao bi poslužiti kao katalizator za formiranje šire političke koalicije, koja bi preuzela inicijativu u stabilizaciji političke scene i ponovnom otvaranju dijaloga s Beogradom pod pokroviteljstvom EU.
Posebnu pažnju međunarodna zajednica usmjerava na implementaciju Evropskog plana za normalizaciju odnosa iz 2023. godine i njegovog aneksa iz Ohrida. Način sprovođenja lokalnih izbora poslužit će kao indikator spremnosti Kosova da poštuje međunarodne obaveze, posebno u vezi sa formiranjem Zajednice srpskih opština (ZSO) i zaštitom prava manjinskih zajednica.
Uloga međunarodnih aktera, posebno Sjedinjenih Američkih Država i Evropske unije, ostaje od ključne važnosti. Washington pokazuje određenu rezervisanost prema vladi Albina Kurtija zbog neispunjenih obaveza, iako Kosovo zauzima stratešku poziciju u američkoj politici na Zapadnom Balkanu. Brisel, s druge strane, nastoji održati dijalog putem mehanizama uslovljavanja i finansijske podrške. Unutar EU postoje različiti pristupi: Njemačka i Francuska zagovaraju snažniji pritisak i političku kontrolu nad kosovskom vlašću, dok zemlje poput Hrvatske i Slovenije preferiraju konstruktivan pristup i jačanje institucionalnog dijaloga. Otvara se pitanje koliko zemlje bivše zajedničke države zaista doprinose stabilizaciji Kosova, a koliko situaciju dodatno komplikuju.
NATO misija KFOR pojačala je prisustvo u osjetljivim područjima na sjeveru Kosova, signalizirajući procjenu nestabilnosti sigurnosne situacije. Iako ne očekuje veće incidente tokom lokalnih izbora, KFOR-ovo prisustvo ima i psihološki efekat – smiruje tenzije među srpskim stanovništvom, ali istovremeno podsjeća na neriješene političke i etničke sporove.
Rusija u oktobru 2025. predsjedava Vijećem sigurnosti UN, a na dnevnom redu očekuje se razmatranje pitanja Kosova i Bosne i Hercegovine.
U kontekstu Kosova, Rusija je neizbježan međunarodni akter, s obzirom na tradicionalne veze sa Srbijom i njen stav prema međunarodnom priznanju kosovske nezavisnosti. U lokalnim izborima njen uticaj može se sagledati kroz diplomatske aktivnosti usmjerene prema Beogradu, političke veze sa Srpskom listom, te medijske i informacijske aktivnosti. Rusija takođe posredno utiče na sigurnosni ambijent na sjeveru Kosova kroz praćenje potencijalnih kriznih situacija i izražavanje stavova prema jednostranim potezima Prištine.
Kroz ove aktivnosti, Rusija doprinosi oblikovanju regionalnog konteksta i ima ulogu u diskusijama o implementaciji Briselskog sporazuma i formiranju Zajednice srpskih opština (ZSO). Lokalni izbori 2025. stoga imaju i međunarodni značaj, pri čemu Moskva učestvuje kao jedan od relevantnih vanjskih aktera.
Kosovo ne funkcioniše u izolaciji. Politički procesi u susjednim zemljama – naročito Srbiji, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji – direktno utiču na situaciju u Prištini. Mogući vanredni izbori u Srbiji 2026. mogli bi dodatno politizovati pitanje Kosova, dok promjene u Crnoj Gori i unutrašnje nesuglasice u Sjevernoj Makedoniji doprinose regionalnoj nestabilnosti. Pritom Albanija igra neizbježnu ulogu, pokušavajući preuzeti svojevrsno „starateljstvo“ nad Kosovom.
Obavještajni i sigurnosni izvještaji ukazuju na prisustvo paralelnih struktura, transnacionalnih ekonomskih mreža i međunarodnog kriminala, što ozbiljno ugrožava regionalnu sigurnost. Lokalni izbori 2025. stoga predstavljaju ključni test sposobnosti kosovskih institucija da održe javni red i spriječe manipulacije izvaninstitucionalnih centara moći.
Jedan od ključnih izazova nakon lokalnih izbora biće odgovor na rastuće socioekonomske frustracije građana. Prema podacima Agencije za statistiku Kosova, stopa nezaposlenosti u 2024. iznosila je 10,8%, dok je stopa iseljavanja stanovništva, posebno nakon vizne liberalizacije, u stalnom porastu. Građani sve više traže konkretne rezultate u oblasti ekonomskog razvoja, infrastrukture i javnih usluga, a sve manje vjeruju u populističku i nacionalističku retoriku.
Opštine u kojima dijaspora ima značajan uticaj – poput Prištine, Prizrena, Peći, Đakovice i Gnjilana – suočavaju se s paradoksom: novčane doznake iz inostranstva stabilizuju lokalne budžete, ali istovremeno smanjuju pritisak na vlast da sprovede strukturne reforme i otvori nova radna mjesta. Lokalna administracija će stoga nakon izbora biti suočena s očekivanjima za većim stepenom transparentnosti i efikasnosti u korištenju javnih sredstava.
Ukoliko lokalni izbori budu sprovedeni u skladu s međunarodnim standardima, oni mogu otvoriti novu fazu u dijalogu između Beograda i Prištine. Ključno pitanje ostaje formiranje ZSO i implementacija postojećih sporazuma, uz posredovanje EU i podršku SAD. Evropska komisija već najavljuje da će ocjena izbora biti važan faktor u novom izvještaju o napretku Kosova, naročito u poglavljima koja se odnose na vladavinu prava, borbu protiv korupcije i zaštitu manjina.
Za Kosovo, povratak kredibiliteta na međunarodnoj sceni podrazumijeva političku stabilnost i konstruktivan odnos prema manjinama, posebno Srbima. Bez toga, evropske integracije ostaju deklarativni cilj bez realne osnove.
Srpska lista (SL) je jedan od značajnih političkih aktera na Kosovu, posebno u deset opština sa većinskim srpskim stanovništvom (Sjeverna Mitrovica, Zubin Potok, Leposavić, Zvečan, Gračanica, Štrpce, Klokot, Ranilug, Novo Brdo, Parteš), koje su predviđene za članstvo u Zajednici srpskih opština (ZSO) prema Briselskom sporazumu. SL funkcioniše kao veza između lokalnih zajednica i Beograda, te posebno učestvuje u političkim procesima na sjeveru Kosova uz snažnu podršku predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.
Prisustvo SL u lokalnim institucijama omogućava stranci uticaj na odluke koje se tiču obrazovanja, zdravstva, kulture, infrastrukture i komunalnih usluga. SL također zagovara implementaciju Briselskog sporazuma i formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO), što stvara okvir za zaštitu manjinskih prava i doprinosi stabilnosti političkog okruženja. Stranka takođe učestvuje u međunarodnom dijalogu između Kosova i Srbije pod pokroviteljstvom EU.
Kampanja SL fokusira se na očuvanje statusa opština sa srpskom većinom, jačanje institucionalne prisutnosti Srba i pravnu zaštitu zajednice. Iako je formalno politička stranka, SL ima tijesne veze sa institucijama u Beogradu, a njena izborna podrška može uticati na učešće Srba u kosovskim institucijama i percepciju Kosova u međunarodnom kontekstu.
Ukratko, Srpska lista je neizbježan faktor u političkom i institucionalnom kontekstu Kosova, a njen rezultat na izborima 2025. može imati uticaj na integraciju srpske zajednice i primjenu dogovorenih sporazuma, uključujući formiranje ZSO.
Lokalni izbori 2025. predstavljaju ključni test političke stabilnosti i strateškog položaja Kosova. Pokret Samoopredjeljenje (LVV), vodeća albanska stranka, i Srpska lista (SL), glavni predstavnik srpske zajednice, imaju presudnu ulogu u oblikovanju budućeg političkog pejzaža. Rezultati izbora neće odrediti samo raspodjelu lokalnih vlasti, već i sposobnost Kosova da integriše manjinske zajednice, osigura prava Srba i ojača institucionalnu stabilnost.
Učešće Srpske liste u lokalnim institucijama ključni je faktor očuvanja mira i sprečavanja etničke polarizacije, dok uspjeh LVV potvrđuje legitimitet vlade Albina Kurtija i jača poziciju Kosova u dijalogu s međunarodnim partnerima i Beogradom. Izbori nude priliku za novi početak – kroz konsolidaciju lokalne samouprave, reafirmaciju demokratskih vrijednosti i jačanje strateškog partnerstva sa Zapadom.
Ako izbori budu legitimni i transparentni, mogu postati temelj dugoročne stabilnosti Kosova, integracije Srba u institucije i jačanja evropskog i međunarodnog položaja zemlje. U suprotnom, Kosovo se suočava s rizikom institucionalne paralize, političke krize i međunarodne izolacije.
Ljubljana/Washington/Bruxelles/Priština, 7.oktobar 2025
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od 2018.godine. i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives”, link: https://www.europeanperspectives.org/en
